Overnachtingshaven Lobith

3.3.1.1 Toetsingskader

Het Barro (voorheen AMvB Ruimte) bevat inhoudelijke regels van de Rijksoverheid waaraan bestemmingsplannen, provinciale inpassingsplannen, uitwerkingsplannen, wijzigingsplannen, beheersverordeningen en omgevingsvergunningen met ruimtelijke onderbouwing moeten voldoen. Het Barro bevat regels over Project Mainportontwikkeling Rotterdam (Maasvlakte II), Kustfundament, Grote rivieren, Waddenzee en Waddengebied, Defensie (militaire terreinen, munitie, militaire luchtvaart) en Erfgoed (Unesco). Voor dit inpassingsplan zijn de volgende onderwerpen uit het Barro relevant:

• Rijksvaarwegen;
• Grote Rivieren;
• Ecologische hoofdstructuur;
• Erfgoederen van uitzonderlijke universele waarde.

3.3.1.2 Onderzoek en toetsing

Rijksvaarwegen (titel 2.1)

Voor het inpassingsplan is relevant dat de gronden deels zijn gelegen binnen de begrenzing van een rijksvaarweg of een vrijwaringszone. Titel 2.1 geeft aan dat voor de wijziging van bestemmingsplannen waarbinnen rijksvaarwegen zijn gelegen, rekening dient te worden gehouden met het voorkomen van belemmeringen voor:

• de doorvaart van de scheepvaart in de breedte, hoogte en diepte;
• de zichtlijnen van de bemanning en de op het schip aanwezige navigatieapparatuur voor de scheepvaart;
• het contact van de scheepvaart met bedienings- en begeleidingsobjecten;
• de toegankelijkheid van de rijksvaarweg voor hulpdiensten; en
• het uitvoeren van beheer en onderhoud van de rijksvaarweg.

De toekomstige overnachtingshaven voldoet aan de richtlijnen voor rijksvaarwegen. Het inpassingsplan levert geen belemmeringen op ten aanzien van de bovengenoemde aspecten.

Grote rivieren (titel 2.4)

Titel 2.4 van het Barro betreft de Grote Rivieren. Op kaart 3 is het rivierbed en stroomvoerend deel van het rivierbed aangeduid. Daarnaast is het gebied ten noorden van de Spijksedijk aangeduid als 'gebiedsreservering voor de lange termijn Rijntakken' (zie figuur 3.7).

Figuur 3.7 Uitsnede kaart 3: Grote rivieren (bron: www.ruimtelijkplannen.nl)

Titel 2.4 regelt de ruimtelijke doorwerking van de Beleidslijn grote rivieren, de PKB Ruimte voor de Rivier en het Nationaal Waterplan voor zover het gebieden betreft die daarin worden gereserveerd voor mogelijke toekomstige rivierverruimende maatregelen. Er worden in het Barro algemene eisen gesteld aan de inhoud van nieuwe bestemmingsplannen die betrekking hebben op gronden gelegen in het rivierbed. Deze strekken ertoe te voorkomen dat omgevingsvergunningen worden verleend voor afwijking van een bestemmingsplan ten behoeve van werkzaamheden die in het kader van het Waterbesluit niet of slechts onder bepaalde voorwaarden zijn toegestaan, bijvoorbeeld omdat ze een bedreiging vormen voor de waterafvoer of omdat zij de vergroting van de afvoercapaciteit

feitelijk kunnen belemmeren.

Voor voorgenomen (bouw)activiteiten in de zogeheten bergende en stroomvoerende delen van het rivierbed stelt het besluit aan bestemmingsplannen enkele aanvullende eisen. Deze houden in dat resterende, blijvende effecten op de waterstand en afname van de bergingscapaciteit moeten worden gecompenseerd. Bij voorgenomen activiteiten die per saldo meer ruimte voor de rivier opleveren, moeten eveneens de overeengekomen rivierverruimende maatregelen zijn gegarandeerd.

Voor het gebied dat is aangeduid als gebiedsreservering voor lange termijn is in het Barro opgenomen dat bestemmingsplannen gelegen in een reserveringsgebied voor toekomstige rivierverruiming geen nieuwe grootschalige of kapitaalintensieve ontwikkelingen mogelijk kunnen maken, voor zover daardoor toekomstige maatregelen ter verruiming van de rivier worden belemmerd (hinderen en/of onmogelijk maken). Bij vaststelling van een bestemmingsplan in dit gebied is afstemming met de rivierbeheerder noodzakelijk.

De gebiedsreservering 'Rijnstrangen' betreft binnendijks gebied. De beoogde locatie voor de nieuwe overnachtingshaven bevindt zich net buiten de gebiedsreservering in een buitendijkse uiterwaard nabij Spijk. Zodoende 'raken' de nieuwe haven in de uiterwaard en de gebiedsreservering elkaar formeel niet.
Aangezien de beoogde locatie voor de haven is gelegen in buitendijks gebied, dat een 'stroomvoerend deel' van het rivierbed is, moeten artikelen 2.4.2 tot en met 2.4.5 van het Barro in acht worden genomen. Artikel 2.4.4 van het Barro bepaalt voor welke activiteiten de bestemming van dit stroomvoerende deel mag worden gewijzigd. Op grond van onderdelen a en b van artikel 2.4.4 Barro mag een bestemming voor de volgende activiteiten worden gewijzigd:

• a. de aanleg of wijziging van waterstaatkundige kunstwerken;
• b. de verwezenlijking van voorzieningen voor een betere en veilige afwikkeling van de beroeps- of recreatievaart.

Gezien de aard en het gebruiksdoel voldoet de nieuwe overnachtingshaven aan onderdelen a en b van artikel 2.4.4. Daarnaast dient bij de vaststelling van het inpassingsplan artikel 2.4.3 van het Barro in acht te worden genomen. In dit artikel worden eisen gesteld ten aanzien van het veilig en doelmatig gebruik van het waterlichaam, de afvoercapaciteit en het bergend vermogen van de rivier en de ecologische toestand van het oppervlaktewaterlichaam. De beoordeling van deze aspecten vindt plaats in respectievelijk de paragrafen 3.3.3 Scheepvaart, 3.3.2 Water, rivierkunde en dijkstabiliteit en 3.3.4 Ecologie. Hieruit volgt dat voldaan wordt aan artikel 2.4.3. van het Barro.

In het voorgaande is ingegaan op titel 2.4 van het Barro, maar is nog niet stilgestaan bij de beleidsmatige samenloop van de nieuwe haven met de Rijnstrangen en het mogelijke opstuwende effect van de nieuwe haven in het buitendijkse gebied. In een brief van de Minister van Infrastructuur en Milieu van 18 december 2014 is hier nader op ingegaan (zie Bijlage 39). In de brief wordt het volgende aangegeven. Om het Rijnstrangengebied in de toekomst geschikt te kunnen maken als overloopgebied bij hoogwater is doorlaat van de rivier naar dit gebied nodig. De uiterwaard bij Spijk is één van de mogelijke locaties voor deze doorlaat. Besluitvorming over de inzet van de Rijnstrangen als retentiegebied en de inrichting van dit gebied, vindt pas op termijn plaats. Dit betekent derhalve dat een doorlaat vanuit de uiterwaard bij Spijk naar dat overloopgebied mogelijk moet blijven.
De realisatie van voorliggend plan gaat - ten opzichte van eerdere plannen - uit van een kleinere haven van circa 50 schepen in de uiterwaard bij Spijk en laat zodoende ruimte voor de uitvoering van een doorlaat voor de inzet van de Rijnstrangen als retentiegebied. Zodoende acht het Rijk de voorkeursbeslissing niet strijdig met het beleid omtrent de gebiedsreservering voor de Rijnstrangen.

De aanleg van een haven leidt tot een opstuwend effect in het rivierbed. Schepen moeten immers 'stroomluw' kunnen liggen in de haven en zullen voldoende beschermd moeten worden door een dam of dijk die de haven omringt. In paragraaf 3.3.2.2 is hier nader op ingegaan.
Voor de effecten op de ecologische toestand van het oppervlaktelichaam wordt verwezen naar het MER en paragraaf 3.3.4 Ecologie.

Titel 2.10 Ecologische hoofdstructuur

In titel 2.10 'Ecologische hoofdstructuur' wordt bepaald dat bij provinciale verordening gebieden worden aangewezen die de ecologische hoofdstructuur vormen.

In het kader van de toetsing aan de provinciale omgevingsverordening is dit onderwerp aan bod gekomen, zie paragraaf 3.2.2.

Titel 2.13 Erfgoed van uitzonderlijke universele waarde

Erfgoederen van uitzonderlijke universele waarde worden beschreven in titel 2.13. Een van de erfgoederen die aangewezen is als erfgoed van uitzonderlijke waarde betreft de Romeinse Limes. Deze is gedeeltelijk gelegen ter plaatse van het plangebied. De Limes is een unieke, samenhangende en goed bewaard gebleven voormalige (militaire) grens van het Romeinse Rijk. De Limes ligt langs de toenmalige loop van de Rijn met archeologische overblijfselen uit de periode 0 tot 400 na Chr. bestaande uit:

• forten (castella), burgerlijke nederzettingen (kampdorpen/vici) en grafvelden;
• militaire infrastructuur, bestaande uit wegen, waterwerken en wachttorens;
• scheepswrakken.

De provinciale staten hebben de opdracht de begrenzing van de erfgoederen nader uit te werken.

In het kader van de toetsing aan de provinciale omgevingsverordening is dit onderwerp aan bod gekomen, zie paragraaf 3.2.2.

3.3.1.3 Conclusie

Het inpassingsplan is niet in strijd met het Barro.

3.3.2.1 Toetsingskader

Water

Het beleid voor wateraspecten is vastgelegd in verschillende beleidsdocumenten waaronder:

• Kaderrichtlijn Water (KRW);
• Deltaprogramma;
• Nationaal Waterplan (NW);
• Waterbeleid voor de 21ste eeuw (WB21);
• Nationaal Bestuursakkoord Water (NBW);
• Waterbeheersplan 2010-2015 van het Waterschap Rijn en IJssel.

Wettelijke verankering van het waterbeleid vindt plaats in de Waterwet. De Waterwet bepaalt dat een projectplan (besluit) vereist is ingeval door de uitvoering van een werk een waterstaatswerk (i.c. haven en/of rivier) wordt gewijzigd door of vanwege de beheerder. Dit vereiste vervalt indien de provincie een inpassingsplan opstelt. Het ligt dan in de rede om (de toelichting van) het inpassingsplan zoveel mogelijk naar analogie van de vereisten aan een projectplan op grond van de Waterwet op te stellen. De wijziging van het waterstaatswerk wordt dan opgenomen in het inpassingsplan. Dit dient tot uiting te komen door een beschrijving van het betrokken werk, de wijze van uitvoering en de te treffen voorzieningen, gericht op het ongedaan maken of beperken van de nadelige gevolgen van de uitvoering van het werk. De Waterwet kent één watervergunning, de voormalige Keurvergunning is hierin opgenomen. De bevoegdheid tot het vaststellen van de Keur volgt uit de Waterschapswet. Op basis van dit inpassingsplan wordt voor de aanpassingen aan de waterkering, voortvloeiend uit de realisatie van de overnachtingshaven, een watervergunning aangevraagd bij het Waterschap Rijn en IJssel.

In dat kader dient tevens een toetsing plaats te vinden aan de in artikel 2.1 van de Waterwet vermelde doelstellingen welke zijn gericht op:

• voorkoming en waar nodig beperking van overstromingen, wateroverlast en waterschaarste;
• bescherming en verbetering van de chemische en ecologische kwaliteit van watersystemen;
• vervulling van maatschappelijke functies door watersystemen.

Artikel 6.15 van het Waterbesluit bevat voorts een zorgplicht bij niet-watervergunningplichtige werken en werkzaamheden ter plaatse van het oppervlaktewaterlichaam en de bijhorende waterstaatswerken. Daarbij wordt getoetst of er geen nadelige gevolgen optreden voor de waterstaatskundige functies en voor de ecologische toestand van het waterlichaam en het waterstaatswerk. Dit artikel is met name relevant voor de beheersituatie van de havens. Aangezien het toestingskader in essentie een operationalisering is van de doelen in artikel 2.1 van de Waterwet, volgt uit de toetsing aan deze doelen dat ook artikel 6.15 Waterbesluit de uitvoerbaarheid van dit inpassingsplan niet in de weg zal staan. Bij de concrete handelingen in de beheersituatie zal uiteraard altijd nog meer concreet moeten worden getoetst of aan de zorgplicht van artikel 6.15 Waterbesluit wordt voldaan.

Watertoets

De watertoets is een procesinstrument dat wettelijk is verankerd in de Wro en heeft als doel dat wateraspecten vroegtijdig in de planontwikkeling worden meegenomen in overleg met de waterbeheerders. In het kader van het voorliggende inpassingsplan heeft meermaals met het waterschap Rijn en IJssel en Rijkswaterstaat overleg plaatsgevonden. Het Waterschap Rijn en IJssel heeft in een mail van 25 januari 2016 aangegeven akkoord te zijn met de watertoets. Daarnaast is ook de Duitse overheid betrokken bij de planvorming. Tevens is het voorontwerp-inpassingsplan in het kader van het artikel 3.1.1. Bro overleg gestuurd aan het waterschap voor een reactie. Het waterschap is verantwoordelijk voor het waterkwantiteits- en waterkwaliteitsbeheer van regionale wateren en Rijkswaterstaat, water- en vaarwegbeheerder van het hoofdwatersysteem waaronder de Bovenrijn, Waal.

Dijkstabiliteit

Tabel 3.1 geeft de aspecten weer die voor het thema dijkstabiliteit van belang zijn.

Tabel 3.1  Beoordelingskader dijkstabiliteit

criterium	omschrijving
waterveiligheid	stabiliteit van de dijk
uitbreidbaarheid	of er ruimte is om de dijk in de toekomst te versterken
toekomstvastheid	of de dijk ook in de toekomst aan de nieuwe normering blijft voldoen

Rivierkunde

Voor de rivierkundige aspecten dient het ontwerp aan de criteria getoetst te worden welke in het Rivierkundig beoordelingskader (RBK) staan. Volgens het RBK moeten rivierkundige ingrepen in winter- en/of zomerbed worden getoetst aan hydraulische en morfologische effecten. Tabel 3.2 geeft de aspecten weer die voor het thema rivierkunde van belang zijn.

Tabel 3.2  Beoordelingskader rivierkunde

aspect	criterium
effect op waterstanden (hoogwaterveiligheid)	geen waterstandsverhoging op de rivieras (bij 16.000 m³/s Boven-Rijn) geen toename waterstand (bij 16.000 m³/s Boven-Rijn) t.p.v. de waterkering
afvoerverdeling bij MHW	verandering afvoerverdeling bij de Pannerdense Kop < 5 m³/s bij Boven-Rijn afvoer van 16.000 m³/s
dwarsstroming	Geconcentreerde dwarsstroming < 50 m³/s: dwarsstroomsnelheid vaarweg = 0,3 m/s; Geconcentreerde dwarsstroming > 50 m³/s: dwarsstroomsnelheid vaarweg = 0,15 m/s of aantonen dat toename padbreedte schip t.g.v. dwarsstroom kleiner is dan ½B
morfologie	beperkte aanzanding (uitgaande van overdiepte en baggerkosten1 in het zomerbed)

3.3.2.2 Onderzoek en toetsing

Tuindorp

Referentie situatie

Waterkwaliteit

De ecologische waterkwaliteit wordt beoordeeld op basis van een aantal biologische en fysisch-chemische indicatoren met bijbehorende doelen, het zogenaamde Goede Ecologische Potentieel (GEP). De mate waarin de indicatoren van het waterlichaam 'Bovenrijn, Waal' aan het GEP voldoen, is afgebeeld in onderstaande figuur. De huidige toestand blijft achter op het vlak van macrofauna en vis. De prognose is dat de kwaliteit tot 2021 niet zal verbeteren.

Figuur 3.8 Beoordeling biologische en fysisch-chemische indicatoren waterlichaam Bovenrijn, Waal (factsheet waterkwaliteitsportaal.nl, april 2014)

Het waterlichaam voldoet daarnaast niet aan de Goede Chemische Toestand. Er vindt overschrijding plaats van de normen voor prioritaire stoffen voor de som PAK benzo(ghi)peryleen en indenopyreen. De gehaltes van deze verbindingen blijven sinds 2000 stabiel. De prognose voor 2021 is dat deze stoffen ook dan nog de norm voor een goede toestand zullen overschrijden. Ook voldoen de specifiek verontreinigende stoffen barium, chlooretheen (vinylchloride), koper, heptenofos (bestrijdingsmiddel) en seleen niet aan de norm.

Getoetst dient te worden of het ecologisch relevant areaal door de ingreep of uitstralingseffecten daarvan wordt beïnvloed. Voor welk kwaliteitselement dit van belang is, is afhankelijk van het KRW-type van het waterlichaam, in dit geval type R7. Voor dat KRW-type wordt de ecologische waterkwaliteit beoordeeld op basis van het voorkomen en de soortensamenstelling van vissen, macrofauna en waterplanten. Relevant areaal voor deze soorten bestaat uit ondiepe en matig diepe wateren en begroeibaar areaal in de oevers. Een effect wordt als significant bestempeld als het verlies van ecologisch relevant areaal per kwaliteitselement meer dan 1% is van het totale ecologische areaal per kwaliteitselement in het hele waterlichaam.

Bodemopbouw en grondwaterstroming

De maaiveldhoogte in het gebied rondom de haven ligt globaal tussen NAP +13 en +16 meter. In de uiterwaard bestaat de deklaag uit de Formatie van Echteld met klei of kleiig zand en is circa 1-3 meter dik. Vanwege de zandige ondergrond en de afwezigheid van zettingsgevoelige lagen in de ondiepe ondergrond wordt het risico op het optreden van zettingen als klein ingeschat.

De haven staat in open verbinding met de rivier. De dynamiek van de rivier is dan ook zeer bepalend voor de grondwaterstroming in het gebied. Dit rivierpeil varieert van circa NAP +7,50 (OLR) tot NAP +16,80 meter (T=100), met een gemiddelde waterstand van NAP +9,8 meter. De verwachting is dat de grondwaterstand deze dynamiek met enige vertraging zal volgen. Bij hoogwater zal er in het grondwater naar verwachting sprake zijn van een lagere grondwaterstand dan het rivierpeil (onderbolling, stroming vanaf de rivier) en bij laag water zal er naar verwachting sprake zijn van een hogere grondwaterstand dan het rivierpeil (opbolling, stroming naar de rivier of De Bijland).

Uit het Grondwatermodelonderzoek 2013 blijkt dat de GHG (gemiddeld hoogste grondwaterstand) en GLG (gemiddeld laagste grondwaterstand) in de directe omgeving van de haven relatief diep liggen ten opzichte van het maaiveld. De gemiddelde hoogste grondwaterstand is minimaal 4 meter onder maaiveld gelegen. De ontwatering bij de omliggende woningen is hiermee ruim voldoende.

Waterhuishouding

Tussen de haven en de bebouwde kom van Tuindorp is een regionale kering aanwezig. De primaire kering loopt vanaf de andere zijde van Tuindorp om De Bijland heen. De primaire kering bevindt zich dus op relatief grote afstand van de haven. Er is geen sprake van een waterhuishoudkundig systeem. Alle afwatering vindt plaats op de rivier. In de uiterwaard of binnen het verwachte invloedsgebied zijn daarnaast geen drinkwateronttrekkingen aanwezig.

Afgeleide aspecten

In de directe omgeving van de haven zijn enkele weilanden aanwezig. In het gebied is vanwege de doorgaans lage grondwaterstanden en goed doorlatende ondergrond nauwelijks sprake van natschade voor de landbouw (als gevolg van te hoge grondwaterstanden). Wel is er sprake van aanzienlijke droogteschade. Deze droogteschade is in het gebied berekend op circa 20-50% van de potentiële productie.

Dijkstabiliteit

Tussen de vluchthaven en de bebouwde kom van Tuindorp is een regionale kering aanwezig. Dit is de westelijke kering van de ringdijk om Tuindorp. De locatie van de regionale kering is in het blauw weergegeven in figuur 3.9. De regionale kering bestaat uit een grondlichaam met aan de havenzijde een bestorting op het buitentalud. De regionale kering om Tuindorp (kering West)is in de huidige situatie stabiel, maar heeft bij toetsing aan de norm een hoogte tekort, met uitzondering van de noordzijde (Arcadis, 2012).

Figuur 3.9 Locatie regionale waterkering (blauw)

De primaire kering loopt vanaf de andere zijde van Tuindorp om De Bijland heen. De primaire kering bevindt zich dus op relatief grote afstand van de vluchthaven. De optimalisering van de vluchthaven zal dan ook geen effect hebben op de primaire kering.

Effectbeschrijving

Effectbeschrijving Water

Waterkwaliteit

Langs de randen van de haven bevindt zich een relevant areaal voor vis. Omdat de haven wordt verdiept is onderzocht of dit areaal wordt aangetast. Dat blijkt niet het geval te zijn. Hooguit treedt er in de aanlegfase een tijdelijke verstoring op.

Het uitbaggeren van de haven is daarnaast niet van invloed op de waterkwaliteit omdat in de huidige situatie reeds periodiek wordt gebaggerd om de verontreinigde baggerspecie te verwijderen.

Grondwater

Voor dit aspect is met name de doorlaatbaarheid van de havenbodem van belang. Een beter doorlaatbare havenbodem zorgt er namelijk voor dat er makkelijk grondwater uit de omgeving draineert richting de rivier. De haven wordt circa 2,5 meter verdiept ten opzichte van de huidige streefdiepte, en plaatselijk moet er meer ontgraven worden. Bij deze verdieping worden in beperkte mate weerstandbiedende lagen verwijderd, waardoor de bodem in beperkte mate beter doorlaatbaar wordt. Dit zorgt voor een beperkte verlaging van de grondwaterstand tot op een afstand van 500 meter vanaf de haven. Dit effect is naar verwachting tijdelijk, omdat de verdiepte haven versneld zal dichtslibben en daarmee de bovenste bodemlaag minder doorlatend wordt. Doordat dit effect slechts tijdelijk is en in beperkte mate optreedt, worden geen effecten verwacht die zijn gerelateerd aan het aspect grondwater.

Effectbeschrijving Rivierkunde

Voor de rivierkundige aspecten is het ontwerp aan de criteria getoetst die genoemd worden in het Rivierkundig beoordelingskader (RBK, 2014). Er is rivierkundig onderzoek uitgevoerd naar de effecten van de ingrepen op de waterstand (op de rivieras en lokaal), afvoerverdeling bij MHW, de dwarsstroming en de morfologie van de rivier (sedimentatie en erosie). De effecten in de variantenstudie zijn berekend met WAQUA (versie 2013). Onderstaand zijn de belangrijkste conclusies weergegeven.

Waterstand

Op basis van het RBK leidt het referentieontwerp voor Tuindorp tot een opstuwing op de as van de rivier van 0,8 mm. Lokaal loopt het effect op tot maximaal 2 cm en bij de waterkering treedt een waterstandsverhoging op van maximaal 3 mm. De opstuwing op de rivieras is kleiner dan 1 mm en voldoet daarmee aan het Rivierkundig Beoordelingskader.

Afvoerverdeling bij MHW

Voor de VKV geldt dat de aanpassingen aan de haven dermate klein zijn en geen aanpassingen aan kades rondom de haven betreffen. Naar verwachting treedt geen wijziging op in de afvoer tussen de Bijlandse Waard en het zomerbed. Er worden daarom geen effecten op de afvoerverdeling bij de Pannerdensche Kop verwacht.

Dwarsstroming

De dwarsstroming voldoet bij een Boven-Rijnafvoer van 6.000 m3/s aan de eisen uit het RBK omtrent de maximale dwarsstroming. Bij een afvoer van 4.000, 8.000 en 10.000 m3/s wordt hieraan niet voldaan maar zal het effect op de scheepvaartveiligheid niet noemenswaardig in het geding komen.

Morfologische effecten

Uit de stroomsnelheidsverschillen blijkt dat de morfologische effecten in het zomerbed beperkt zijn tot het gedeelte langs de rechteroever benedenstrooms van de haven (maximaal enkele cm's). Aangezien dit buiten de vaargeul plaatsvindt zal dit niet leiden tot een afname van de vaargeulafmetingen.

De aanzanding van de havenmond ten opzichte van de referentie zal afnemen terwijl de aanslibbing van de havenkom juist zal toenemen. Dit wordt met name veroorzaakt door het vergroten van het contactoppervlak tussen de havenmond- en kom.

Conclusie rivierkundige effecten

Het referentieontwerp voldoet voor wat betreft de waterstandsverandering op de rivieras, afvoerverdeling en morfologie aan het Rivierkundig Beoordelingskader. Voor het aspect dwarsstroming wordt bij een afvoer van 6.000 m3/s voldaan aan het RBK maar wordt hieraan niet voldaan bij een afvoer van 4.000, 8.000 en 10.000 m3/s.

 

Effectbeschrijving waterveiligheid

Dijkstabiliteit

De verdieping van de haven heeft alleen invloed op de westelijke dijk langs Tuindorp. Dit betreft een regionale kering. Het opstuwingseffect op de regionale kering bedraagt 3 mm. Deze verhoging heeft geen effect op de dijkstabiliteit. De steigers worden op een later moment zo ingepast dat een eventueel negatief effect op de stabiliteit van de dijk gemitigeerd of gecompenseerd wordt.

De primaire kering bevindt zich op relatief grote afstand van de haven Tuindorp. De modernisering van de vluchthaven zal dan ook geen effect hebben op de primaire kering.

Uit de rivierkundige effectstudie blijkt dat deze variant een zeer beperkte verhoging van de waterstand tot gevolg heeft.

Uitbreidbaarheid

De ontwikkeling heeft geen effect op het thema uitbreidbaarheid. Aan de buitenzijde van de dijk worden weliswaar nieuwe steigers aangelegd, maar omdat er in de huidige situatie ook al steigers liggen en omdat de binnenzijde van de dijk onaangetast blijft, heeft dit geen effect op de uitbreidbaarheid van de dijk binnen de legger.

Toekomstvastheid

De waterkering bij Tuindorp is een regionale kering. Voor de regionale kering is geen normwijziging voorzien. Dit aspect is daardoor niet van toepassing in de effectbeoordeling van de waterkering.

Spijk

Referentie situatie

Waterkwaliteit

Ook voor de Bovenrijn, Waal ter hoogte van de beoogde nieuwe haven geldt dat de huidige toestand van de ecologische en chemische waterkwaliteit achter blijft. Dit is gelijk aan de reeds beschreven situatie bij Tuindorp.

Bodemopbouw

Het maaiveld in de uiterwaard ligt op circa NAP +12,5 - +17,5 meter. In de uiterwaard bestaat de deklaag uit de Formatie van Echteld met afwisselend klei, zandige klei of kleiig zand en fijn – grof zand en is circa 3 meter dik.

Onder de deklaag is het eerste watervoerend pakket aanwezig met een totale dikte van circa 40-45 meter. Het totale doorlaatvermogen wordt geschat op circa 1.000-2.500 m²/dag. Het eerste watervoerende pakket wordt gescheiden van het tweede watervoerende pakket door een slecht doorlatende kleilaag van circa 5-10 meter dik op een diepte van circa 25 meter. De geohydrologische basis ligt op circa NAP -75 meter en wordt gevormd door de slecht doorlatende lagen van de Formatie van Breda.

Grondwaterstroming

De richting van de grondwaterstroming wordt voornamelijk bepaald door het rivierpeil. Dit rivierpeil varieert van circa NAP +7,50 (OLR) tot NAP +16,80 meter (T=100), met een gemiddelde waterstand van NAP +9,8 meter. De binnendijkse grondwaterstanden variëren van circa NAP +9 - NAP +13 meter. De grondwaterstanden zijn doorgaans hoger dan het rivierpeil). Dat wil zeggen dat de rivier draineert en het grondwater richting de rivier stroomt. Bij hoogwater is de stromingsrichting tijdelijk omgekeerd en stroomt het rivierwater richting het binnendijkse gebied. Dit is echter alleen het geval in de tijdelijke situatie waarin het rivierwaterpeil hoger is dan het binnendijkse streefpeil. Het landbouwgebied achter de dijk is relatief diep ontwaterd. In de omgeving van het riviertje De Wild (op de grens van Nederland en Duitsland) is er sprake van nattere omstandigheden. De ontwateringsdiepte ter plaatse van de bedrijfspanden en woningen langs de Tengnagelwaard, de woningen langs de Ameidsedam en het dorp Spijk is minimaal 1,2 meter. De ontwatering van de woningen is hiermee ruim voldoende (> 0,7 meter).

Onder de scheidende laag liggen de stijghoogten gemiddeld 1 meter hoger dan de grondwaterstanden, behalve bij hoogwater in de rivier. Bij gemiddelde rivierwaterstanden is er dus sprake van stroming vanaf de stuwwal naar de rivier. Bij hoogwater is er sprake van stroming vanuit de rivier naar de diepere pakketten en naar het binnendijkse gebied. Door de aanwezigheid van een grindfilter direct achter de dijk wordt een groot deel van de kwel afgevangen en afgevoerd. Hierdoor is er wel een toename van het kwelbezwaar maar het effect is niet significant.

Afgeleide aspecten

In het binnendijkse gebied zijn diverse woningen gelegen. Ter plaatse van deze woningen varieert de deklaag van klei in dikte van circa 0-1,5 meter. Klei kan gevoelig zijn voor zetting als gevolg van grondwaterstandsveranderingen. Hierbij kan schade aan woningen of infrastructuur ontstaan. De grondwaterstand staat echter een groot deel van het jaar al onder de deklaag. Daardoor wordt dit gebied niet als zettingsgevoelig beschouwd.

In het binnendijkse gebied is vanwege de doorgaans lage grondwaterstanden en goed doorlatende ondergrond nauwelijks sprake van natschade voor de landbouw. Wel is er sprake van aanzienlijke droogteschade. Deze droogteschade is in het binnendijkse gebied berekend op circa 20-50% van de potentiële productie.

In de uiterwaard zijn binnen het verwachte invloedsgebied van circa 2 kilometer geen drinkwateronttrekkingen aanwezig.

Dijkstabiliteit

Figuur 3.10 laat de ligging van de huidige primaire kering zien. Deze primaire waterkering ten noorden van de Beijenwaard voldeed in de laatste toetsronde (Arcadis, 2010) die door het waterschap is uitgevoerd in het kader van de wettelijke toetsing op veiligheid. De dijk kreeg een score 'goed' voor het spoor hoogte en een score 'voldoende' voor stabiliteit voorland en een score goed voor macrostabiliteit, piping en bekleding.

Ten aanzien van het faalmechanisme piping is weliswaar een tekort aan kwelweglengte geconstateerd, maar door de aanwezigheid van een grindkoffer wordt de dijk hier niet op afgekeurd. De werking van de grindkoffer is onderzocht, deze werkt naar behoren. Dit betekent dat er vanuit de reguliere veilgheidstoetsing geen versterkingsopgave opgenomen is in het hoogwaterbeschermingsprogramma.

Figuur 3.10 Locatie primaire waterkering (blauwe lijn)

Effectbeschrijving

Effectbeschrijving Water

Waterkwaliteit

De haven bij Spijk ligt net als die bij Tuindorp in het waterlichaam 'Bovenrijn, Waal'. Tussen de kribben bevinden zich leefgebieden, en ook in de plas (vuilstort) in het westelijke deel van de Beijenwaard. In deze leefgebieden is relevant areaal aanwezig voor vissen, waterplanten en macrofauna. De beoogde ontwikkeling leidt tot kleine toename van het KRW relevant areaal voor vissen en een afname tussen 0,1 en 1% van het KRW relevant areaal voor waterplanten en macrofauna. Het effect is dus niet groter dan 1%, waarmee de beoogde ontwikkeling geen significant negatief effect heeft op de waterkwaliteit. Volgens het toetsingskader is er dan geen compensatie nodig, mits er geen problemen ontstaan door cumulatieve effecten. Dit lijkt echter wel het geval te zijn (zie voor een nadere onderbouwing het effectrapport water). Daarom is voor het project Overnachtingshaven Lobith gezocht naar compensatiemogelijkheden. Deze zijn beschreven in het effectrapport water van het MER. Samengevat zijn dit de volgende mogelijke opties:

• 1. Plas ten westen van de haven (binnen plangebied);
• 2. Natuurvriendelijke oevers binnen de haven, in het restgebied bij Wezendonk (binnen plangebied)
• 3. Optimalisaties van kribvakken in de omgeving (buiten plangebied)
• 4. Verwijdering kribben stroomafwaarts van Spijk in het kader van rivierkundige compensatie, kan worden gekoppeld met KRW-compensatie (buiten plangebied)
• 5. Reeds uitgevoerde maatregelen binnen het waterlichaam (zoals nevengeulen of andere uiterwaard maatregelen) die een positief effect hebben op het PRA, maar nog niet als zodanig zijn meegerekend (buiten plangebied).

De volledige KRW-compensatie van dit project vormt onderdeel van het provinciale project Beuningse Uiterwaard (circa 4 hectare). Deze KRW-compensatie vindt plaats door realisatie van een combinatie van een plas en een geul. De financiering voor deze maatregel is verzekerd en de vergunningen die nodig zijn voor de uitvoering zijn aangevraagd. Deze maatregel is mogelijke binnen de vigerende bestemming.

De aanleg van de haven zorgt voor meer aanbod van rustplaatsen en vermindert het aantal schepen dat buiten de haven voor anker liggen. Hiermee neemt in potentie het gevaar op calamiteiten met bijbehorende kans op lekkage van gevaarlijke stoffen af.

Grondwater

Het waterpeil in de rivier staat doorgaans lager dan het grondwater in het plangebied. Hierdoor heeft de rivier een drainerende werking. Dat wil zeggen dat gedurende het grootste gedeelte van het jaar het grondwater naar de rivier stroomt. De bodem in de uiterwaard de Beijenwaard bevat een deklaag met weerstandbiedende kleilagen, die de uitwisseling tussen rivierwater en grondwater belemmert. Bij de aanleg van de haven, worden deze lagen ontgraven, waardoor er meer uitwisseling mogelijk is tussen de rivier en het onderliggende watervoerende pakket. Dit betekent dat bij laagwater de drainerende werking van de rivier wordt versterkt en bij hoogwater het rivierwater makkelijker infiltreert in de bodem. De versterkte drainerende werking leidt bij een worst-case benadering tot een daling van de Gemiddeld Laagste Grondwaterstand (GLG) van 80 cm direct achter de dijk tot 5 cm op circa 2 kilometer afstand. De verwachting is echter dat dit tijdelijk is en hooguit enkele maanden tot jaren duurt, omdat door de aanwas van slib de havenbodem in de loop van de tijd steeds slechter doorlatend wordt.

Door de lage grondwaterstand in het gebied is er in de huidige situatie al sprake van een droogteschade van 20-50% op percelen rondom het plangebied. De hierboven genoemde daling van de GLG zorgt voor een tijdelijke toename van droogteschade in het gebied, variërend van 1-5% op grote afstand tot 5-10% direct achter de dijk. Doordat de verlaging van de GLG tijdelijk is, zullen ook de effecten op landbouwschade tijdelijk zijn.

Voor ontwatering wordt een norm van 70 cm beneden maaiveld gehanteerd. Het grondwater in het gebied staat erg laag, waardoor de ontwateringsdiepte in de huidige situatie ruim aan deze norm voldoet. Door de aanleg van de haven vindt tijdelijk meer uitwisseling plaats tussen rivierwater en grondwater. Bij hoge rivierwaterstanden leidt dit tot een hogere grondwaterstand dan in de referentiesituatie. Voor de ontwatering van het bewoonde gebied levert dit echter geen problemen op, omdat het grondwaterpeil in het gebied dermate laag is dat de ontwatering de verhoging goed kan opvangen.

Zettingen kunnen optreden als de grondwaterstand in kleigrond verandert. Hierdoor wordt de grond samengedrukt, waardoor schade aan woningen en infrastructuur kan ontstaan. In het gebied is een deklaag aanwezig, ook bij Spijk en de woningen langs de Ameidsedam. De dikte van deze deklaag van klei varieert van 0 - 1,5 meter. De grondwaterstand staat echter een groot deel van het jaar al onder de deklaag, waardoor de verlaging niet leidt tot extra zetting van de deklaag. Zoals hierboven benoemd blijft de ontwatering van woningen voldoende. Hierdoor wordt er geen wezenlijke verandering van grondwaterstand in de bovenste kleilaag verwacht.

Effectbeschrijving Rivierkunde

Voor de rivierkundige aspecten is het ontwerp aan de criteria getoetst die genoemd worden in het Rivierkundig Beoordelingskader (RBK). Volgens het RBK moeten rivierkundige ingrepen in winter- en/of zomerbed worden getoetst aan hydraulische en morfologische effecten. Hiervoor is rivierkundig modelonderzoek uitgevoerd naar de effecten van de ingrepen op de waterstand (op de rivier-as en lokaal), de dwarsstroming en de morfologie van de rivier (sedimentatie en erosie). Onderstaand worden de belangrijkste conclusies weergegeven.

Waterstand

Het referentieontwerp veroorzaakt een maximale opstuwing op de rivieras van 6 mm op rkm 860 en een verlaging van maximaal 27 mm (rkm 859,3). Bij rkm 854 bedraagt de waterstanddaling nog ongeveer 2 mm. De opstuwing op de rivieras voldoet niet aan de eis omtrent maximale opstuwing op de rivieras uit het RBK. Daarom zijn er compenserende maatregelen onderzocht die de opstuwing op de rivieras volledig wegnemen. De minister van IenM heeft Rijkswaterstaat de opdracht gegeven de opstuwing op de as van de rivier te compenseren.

Langs de primaire waterkering vindt een verhoging van de MHW plaats van maximaal 24 mm. Bovenstrooms hiervan vindt er een waterstanddaling plaats van maximaal 5 mm. De MHW verhoging (opstuwing) is met het Waterschap overlegd. Het Waterschap gaat akkoord met deze opstuwing omdat op andere locaties langs de waterkering een waterstandsdaling plaatsvindt. Compensatie van de opstuwing aan de waterkering is daarom niet aan de orde.

Dwarsstroming

Uit de analyse van de dwarsstroming en -debiet blijkt dat de dwarsstroming het grootst is bij de bovenstroomse- en benedenstroomse dwarsdam. Hier stroomt water vanuit het kribvak en vanuit de haven het zomerbed in. Uit analyse van het dwarsstroom debiet blijkt dat zowel bij de boven- als de benedenstroomse dwarsdam het strenge criterium geldt (0,15 m/s bij een dwarsdebiet > 50 m3/s). Gebleken is dat bij:

• de bovenstroomse dwarsdam: er voldaan wordt aan het criterium bij afvoeren tot en met 6.000 m3/s. Daarboven wordt niet meer voldaan;
• de invaaropening: het dwarsdebiet hier is 240 m3/s. Voldaan wordt aan het dwarsstromingscriterium. Ter plaatse van de haveninvaart bedraagt de dwarsstroming maximaal 0,14 m/s bij een afvoer van 8.000 m3/s;
• de benedenstroomse dwarsdam: er voldaan wordt aan het dwarsstromingscriterium. De dwarsstroming bedraagt hier maximaal 0,15 m/s bij een afvoer van 6.000 m3/s. Verwacht wordt dat de dwarsstroming bij hogere afvoeren lager zal zijn dan 0,15 m/s.

Morfologische effecten

De morfologische effecten van het referentieontwerp in het zomerbed zijn in kaart gebracht en geanalyseerd. De morfologische effecten treden met name op in het alluviale gedeelte van de rivierbodem buiten de vaste laag;

• Er treedt lichte aanzanding (tot 10 cm) op langs de linker oever van de Boven-Rijn (Duits grondgebied). In het zomerbed ter hoogte van de haven Spijk treed buiten de vaste laag lichte erosie op tot maximaal ongeveer 10 cm.
• Benedenstrooms van de haven kan de bevaarbaarheid in de binnenbocht verslechteren als gevolg van sedimentatiegolven van maximaal 0,1 m. Dit leidt potentieel tot een extra (jaarlijkse) baggerinspanning in de vaargeul van ongeveer 14.200 m3 (beunvolume).

Effecten op de scheepvaart voor de riviersectie langs de haven zijn beperkt omdat het effect op Overeengekomen Lage Rivierwaterstand (OLR) beperkt tot ongeveer 1 cm. Daarnaast zal de aanzanding ter plaatse van de haveningang niet of slechts gedeeltelijk optreden

Effecten mediane en lage waterstand

Ook voor een gemiddelde afvoer en de Overeengekomen Lage Rivierafvoer zijn hydraulische en morfologische effecten onderzocht. Deze verschillen niet wezenlijk van de al uitgevoerde berekeningen. Alleen voor de dwarsstroming geldt dat uit de berekeningen volgt dat er bij lage waterstanden een hogere dwarsstroming optreedt. Het effect hiervan is echter beperkt, omdat het dwarsdebiet bij lage waterstanden laag is.

Effectbeschrijving Dijkstabiliteit

Waterveiligheid

Door de aanleg van de haven ontstaat een lokale opstuwing van maximaal 3 cm. Dit leidt echter niet tot een toename van het overslagdebiet, het golfremmend effect van de ontsluitingweg compenseert dit. Er is daarmee geen effect op waterveiligheid. Evenmin treedt geen effect op de buitenwaartse stabiliteit.

Ook op het faalmechanisme piping treedt geen effect op door de beoogde ontwikkeling, omdat de grindkoffer aan de binnenzijde van de dijk dit voorkomt.

Uitbreidbaarheid

Het profiel van vrije ruimte voor de waterkering voorziet in een kruinverhoging van 1 meter en een bijbehorende versterking binnenwaarts. De beoogde ontwikkeling staat deze uitbreiding niet in de weg.

 

Toekomstvastheid

In de effectstudie is onderzocht dat de nieuwe normering zal leiden tot een dijkverzwaring. Voor deze dijkverzwaring is in de huidige situatie een versterking in de uiterwaard mogelijk. Ook een versterking binnenwaarts is mogelijk. Door de aanleg van de overnachtingshaven is in de toekomst alleen een versterking aan de binnenzijde van de dijk mogelijk. Hierdoor heeft de aanleg van de overnachtingshaven een negatief effect op dit aspect.

Fietspad

Voor de aanleg van het fietspad wordt de kruin van de waterkering buitenwaarts verbreed. En wordt op de kruin een fietspad aangelegd. Deze activiteiten vallen binnen de kernzone van de waterkering.

Het talud aan de buitenzijde wordt steiler voor de tracédelen ten westen en ten oosten van de overnachtingshaven, maar voldoet nog altijd aan de norm. De veiligheid tegen macrostabiliteit buitenwaarts neemt af.

De golfoploop en -overslag op de tracédelen buiten de overnachtingshaven neemt toe door het lokaal steiler maken van het talud. De kruin moet 0,2 tot 0,5 meter hoger zijn om dezelfde veiligheid te hebben tegen overslag als de in de huidige situatie. De veiligheid tegen bezwijken op de overige faalmechanismen wordt niet beïnvloed door de aanleg van het fietspad. Door de toename in golfoploop en golfoverslag op het gedeelte buiten de haven zorgt het fietspad voor een negatief effect op waterveiligheid.

Op de dijkvakken waar alleen het fietspad wordt aangelegd, is niet nader gekeken naar de effecten op uitbreidbaarheid en toekomstvastheid, omdat het een tijdelijke oplossing betreft.

Het overslagdebiet neemt op de trajecten ten westen en ten oosten van de overnachtingshaven toe als gevolg van de aanleg van het fietspad. Het buitentalud wordt steiler aangelegd om de verbreding van de kruin mogelijk te maken. Dit steiler talud zorgt voor een grotere golfoploop. Ter compensatie voor het effect van de hogere overslag dient de kruin op deze trajecten met 20 tot 50 cm te worden verhoogd.

In het kader van de overnachtingshaven zal echter enkel het deel van het tracé langs de overnachtingshaven worden aangelegd. De realisatie van de overige tracédelen wordt waarschijnlijk gekoppeld aan de versterking van de primaire waterkering die op termijn plaatsvindt. Hiermee zijn in het kader van het project 'Overnachtingshaven Lobith' geen compenserende maatregelen nodig.

3.3.2.3 Conclusie

De modernisering van de haven bij Tuindorp en de aanleg van een nieuwe haven bij Spijk hebben geen significant negatieve effecten op de waterkwaliteit. Wel zorgen de ontwikkelingen voor een tijdelijke verlaging van de grondwaterstand. Doordat dit effect slechts tijdelijk is en in beperkte mate optreedt, zullen ook de effecten op de landbouwschade tijdelijk zijn. De buitenwaartse stabiliteit van de dijk wordt daarnaast niet aangetast.

Met betrekking tot rivierkunde (hydraulica en morfologie) geeft het onderzoek aan dat de opstuwings- en morfologische effecten van het referentieontwerp voor de te moderniseren haven Tuindorp voldoen aan de normen uit het RBK. Het referentieontwerp voldoet bij een afvoer van 8.000 en 10.000 m3/s niet aan de normen voor dwarsstroming. Echter omdat de effecten zo klein zijn, en geen gevolgen worden verwacht voor de scheepvaartveiligheid zijn geen mitigerende maatregelen ontworpen.

Voor de nieuwe haven bij Spijk geldt dat het referentieontwerp niet voldoende geoptimaliseerd kan worden om de opstuwing en dwarsstroming zodanig te verminderen dat voldaan kan worden aan het RBK. De resterende opstuwing van 6 mm op de rivieras zal worden gecompenseerd door middel van maatregelen die benedenstrooms van het projectgebied genomen worden. De maatregelen die momenteel onderzocht worden variëren van kribverlaging en/of verflauwen van benedenstroomse taluds van kribben, aanleggen van een langsdam in combinatie met een oevergeul, inkorten van kribben, gedeeltelijk meestromen van het terrein Wezendonk of een combinatie van compenserende maatregelen. Op basis van de voorlopige resultaten van het aanvullend onderzoek naar compenserende maatregelen voor de berekende opstuwing, lijkt het stroomlijnen van de kribben benedenstrooms de meest effectieve maatregel om de opstuwing te verminderen. De maatregel omvat het verflauwen van het benedenstroomse talud (van 1:3 naar 1:7) van een vijftal kribben langs de rechteroever benedenstrooms van de haven. De minister van Infrastructuur en Milieu heeft Rijkswaterstaat opdracht gegeven om de opstuwing te compenseren. De compenserende maatregelen worden getroffen in het bestaande rivierbed, waarmee deze maatregelen planologisch mogelijk zijn. Voor de dwarsstroming geldt dat deze door middel van een geleidende oever sterk gereduceerd is ten opzichte van de inrichtingsvarianten. De hogere dwarsstroming bij afvoeren groter dan 6.000 m³/s hoeft vanwege de lage frequentie van voorkomen niet gecompenseerd te worden.

3.3.3.1 Toetsingskader

Voor het aspect scheepvaart is een aantal wetten relevant te weten:

• De Scheepvaartverkeerswet (SvW): deze regelt de ordening van het scheepvaartverkeer. Het bevoegd gezag (artikel 2) voor de scheepvaartwegen in beheer bij het Rijk is de Minister van Verkeer en Waterstaat (minister van Infrastructuur en Milieu).
• Het Rijnvaartpolitiereglement (RPR): deze is opgesteld door de Centrale Commissie voor de Rijnvaart (CCR) en opgehangen aan de SvW. Het betreft Algemene Maatregelen van Bestuur (AMvB's) en tevens instrument om het ligplaats nemen te reguleren. In het RPR zijn ook de op grote rivieren toegelaten maximum scheepsafmetingen vastgelegd (RPR, Hoofdstuk 11). Voor de Boven-Rijn Waal betreft dit:
  • 1. algemeen: 135 * 22,8 meter;
  • 2. duwvaart: 193 * 22,9 meter (onder voorwaarden: 269,5 * 22,9 meter in de opvaart en 193 * 34,35 meter in de afvaart).
• Op grond van het Reglement onderzoek schepen op de Rijn (ROSR) en de 'Wet vaartijden en bemanningssterkte binnenvaart' (WVVB) wordt de beroepsvaart, uitgezonderd de continuvaart, verplicht op gezette tijden de vaart te onderbreken en rust te nemen.
• Wat betreft schepen met gevaarlijke stoffen is de overeenkomst voor het internationale vervoer van gevaarlijke goederen over de binnenwateren (ADN) van belang.
• Ontwerpregels en richtlijnen voor vaarwegen en havens zijn vastgelegd in de richtlijnen vaarwegen en supplement:
  • 1. RVW(2011); Richtlijnen Vaarwegen 2011; Rijkswaterstaat Dienst Verkeer Scheepvaart, december 2011 en;
  • 2. S-RVW(2011), Supplement Richtlijnen Vaarwegen 2011; Rijkswaterstaat Dienst Water, Verkeer en Leefomgeving, 5 november 2013.
• In het Beheer- en ontwikkeplan voor de Rijkswateren (BPRW 2016-2021) is aangegeven dat er om de 30 km overnachtingsplaatsen moeten zijn.

De beleidsuitgangspunten voor beheer, beschikbaarheid en de toegelaten afmetingen met betrekking tot de vaarwegen wordt in zowel nationale als Europese beleidsstukken beschreven.

Door de CEMT (Conférence Européenne des Ministres des Transport) is een Europese classificatie opgesteld die gebaseerd is op de afmetingen van een aantal standaard scheepstypen. De classificatie is vastgesteld door de Europese transportministers en wordt regelmatig bijgesteld.

In de Structuurvisie Infrastructuur en Ruimte (SVIR) zijn de Rijksvaarwegen genoemd die tot de hoofdvaarwegen behoren. Een deel van deze hoofdvaarwegen waaronder de Waal en de Boven-Rijn, vormen de verbinding van de grote zeehavens Amsterdam, Rotterdam en Antwerpen met hun achterland en zijn daarom van internationaal belang. Deze vaarwegen zijn tenminste geschikt voor duwvaart met vier bakken (tussen Rotterdam en Duitsland onder voorwaarden ook met zes bakken) en worden hoofdtransportassen (HTA's) genoemd.

In het Beheerplan voor de Rijkswateren (BPRW) is aangegeven dat de 1.800 kilometer vaarweg in beheer bij Rijkswaterstaat geen knelpunten voor hoogte- en dieptematen kent. Wel is verbetering van de kwaliteit mogelijk, bijvoorbeeld door het maken van aanlegplaatsen.

Het Ligplaatsenbeleidsplan RWS Oost-Nederland; RPR-gebied; Boven-Rijn, Bijlandsch Kanaal en Waal reguleert het ligplaatsnemen in het beheergebied van Rijkswaterstaat Oost Nederland.

Het beoordelingskader voor het aspect scheepvaart bestaat uit de volgende punten:

• 1. Veiligheid bij het in- en uitvaren van de haven.
• 2. Manoeuvreerruimte in de haven.
• 3. Afmeersituatie.

Ad. 1 Veiligheid: dit aspect wordt vooral beoordeeld op basis van de minimum afstand tussen schip en

oever (c.q. havenhoofd) tijdens het in- en uitvaren. Bij de beoordeling van de vlotheid van de in- en uitvaarmanoeuvre kan onderscheid worden gemaakt tussen vlotheid van de manoeuvre in de vaargeul en vlotheid in de haven. Deze aspecten komen terug in de beoordeling van de ligging en oriëntatie

van de ligplaatsen (inclusief autosteiger, kegelschepen en koppelverbanden).

Ad 2. Manoeuvreerruimte: wordt beoordeeld op de ruimte om het binnenvarende schip af te stoppen en snelheid te reduceren tot een snelheid waarbij het schip goed gecontroleerd haar ligplaats kan bereiken.

Ad 3. Afmeersituatie: deze wordt beoordeeld op basis van de oriëntatie van de ligplaatsen

ten opzichte van het centrale manoeuvreergebied in de haven en de haveninvaart. Hierbij wordt onderscheid gemaakt naar de verschillende soorten ligplaatsen; zo wordt bijvoorbeeld een autoafzetsteiger per dag door veel meer schepen gebruikt dan de overige ligplaatsen.

3.3.3.2 Onderzoek en toetsing

De effecten op scheepvaartveiligheid zijn bepaald met behulp van real-time manoeuvreersimulaties

met visualisatie van het 3D buitenbeeld, waarin rekening is gehouden met effecten

van stroom, wind en golven op het vaargedrag van schepen. Er zijn simulaties uitgevoerd:

• met een 110 meter schip (klasse Va/M8) voor de haven bij Tuindorp;
• met een 135 meter schip (klasse Va/M9) voor de haven bij Spijk;
• met een afgeladen 190 meter lang koppelverband (klasse Vb/C3l) voor de haven bij Spijk.

Tuindorp

In het rapport effectstudie scheepvaartveiligheid is een uitvoerige beschouwing opgenomen van de bouwstenen in de inrichtingsvarianten die voor de vlotheid en de veiligheid van de scheepvaart van belang zijn. Dit resulteert in de volgende maatregelen die betrokken zijn bij het referentieontwerp voor de locatie Tuindorp:

• inkorten van de westelijke havendijk met 25 meter;
• aanbrengen van een hoge havenpaal met scherm aan de kop van de bovenstroomse havenhoofd naar krib;
• om de afmeersituatie te verbeteren is de autosteiger niet direct langs de oostelijke havendijk gesitueerd, maar iets verder van de haveninvaart op een locatie en met een oriëntatie op de ingang en het midden van het manoeuvreergebied, zodat een schip vlot naar de autosteiger kan draaien en afmeren.

Spijk

In- en uitvaren door de 135 meter brede haveninvaart kan met klasse Va schepen onder alle omstandigheden vlot en veilig. De hoge verticale paal als markering en beëindiging van de bovenstroomse havendam draagt hieraan bij. Het verticale scherm tussen deze paal en de havendam creëert ruimte direct binnen de havenmond, wat de in- en uitvaart van koppelverbanden vergemakkelijkt.

De afstoplengte voldoet in alle richtingen, behalve in de richting van de twee-kegelschepen. Daarbij geldt echter wel dat deze direct tegen de havendam liggen en daardoor relatief beschut voor binnenvarende schepen, waardoor ze niet vanuit de rivier in rechte lijn aangevaren kunnen worden. Hierdoor is de aanwezige afstoplengte voldoende.

De afmeersituatie voor de reguliere steigers en de autoafzetsteiger is zeer positief, omdat de schepen grotendeels met het achterschip gericht liggen op het manoeuvreergebied en de havenmond en omdat de autoafzetsteiger recht tegenover de havenmond ligt. De afmeersituatie voor kegelschepen en koppelverbanden is iets minder gunstig (verder van de havenmond en/of minder gericht op de havenmond), maar wel ruim voldoende en scoort daarom neutraal.

Fietspad

Het beoogde fietspad heeft geen raakvlakken met het aspect scheepvaart.

3.3.3.3 Conclusie

De ontwikkeling van de overnachtingshaven heeft geen negatieve gevolgen voor het aspect scheepvaart. De ontwikkeling voorziet in een overnachtingshaven ten behoeve van de scheepvaartveiligheid. In het referentieontwerp is rekening gehouden met de effecten voor de doorgaande scheepvaart.

3.3.4.1 Toetsingskader

Bij de voorbereiding van een ruimtelijk plan dient onderzocht te worden of de Flora- en faunawet, de Natuurbeschermingswet 1998 en het beleid van de provincie ten aanzien van de Ecologische Hoofdstructuur de uitvoering van het plan niet in de weg staan. Voor dit provinciaal inpassingsplan is een MER opgesteld. Deze paragraaf bevat een uitgebreide samenvatting van het deelrapport Natuur van het MER.

Normstelling

Provinciale Verordening

Het rijksbeleid ten aanzien van de bescherming van soorten (flora en fauna) en de bescherming van de leefgebieden van soorten (habitats) is opgenomen in de Structuurvisie Infrastructuur en Ruimte (SVIR). De uitwerking van dit nationale belang ligt bij de provincies. In de Omgevingsvisie Gelderland, vastgesteld in juli 2014, worden geïntroduceerd het Gelders Natuurwerk (GNN) (voorheen (P)EHS), Groene Ontwikkelingszone (GO) en, als onderdeel van GNN en GO, weidevogelgebieden en ganzenfoerageergebieden. Regels voor bescherming zijn opgenomen in de Omgevingsverordening. Het plangebied maakt deel uit van het GNN en GO. Toetsing van effecten moet plaatsvinden conform regels uit de Omgevingsverordening. Alleen wanneer een bestemmingsplan betrekking heeft op gronden binnen GNN of GO is het beschermingsregime GNN en GO van toepassing. Dit betekent dat externe werking niet geldt.

Flora- en faunawet

Voor de soortenbescherming is de Flora- en faunawet (hierna Ffw) van toepassing. Deze wet is gericht op de bescherming van dier- en plantensoorten in hun natuurlijke leefgebied. De Ffw bevat onder meer verbodsbepalingen met betrekking tot het aantasten, verontrusten of verstoren van beschermde dier- en plantensoorten, hun nesten, holen en andere voortplantings- of vaste rust- en verblijfsplaatsen. De wet maakt hierbij een onderscheid tussen 'licht' en 'zwaar' beschermde soorten en soorten waarvoor een vrijstelling geldt als volgens een door de minister goedgekeurde gedragscode wordt gewerkt en de activiteit te karakteriseren is als bestendig beheer, onderhoud of gebruik of ruimtelijke inrichting of ontwikkeling. Voor zover deze vrijstelling niet van toepassing is, bestaat de mogelijkheid om van de verbodsbepalingen ontheffing te verkrijgen van het Ministerie van Economische Zaken. Voor de zwaar beschermde soorten wordt deze ontheffing slechts verleend, indien:

• er sprake is van een wettelijk geregeld belang;
• er geen alternatief is;
• geen afbreuk wordt gedaan aan een gunstige staat van instandhouding van de soort.

Bij ruimtelijke ontwikkelingen dient in het geval van zwaar beschermde soorten of broedende vogels overtreding van de Ffw voorkomen te worden door het treffen van maatregelen, aangezien voor dergelijke situaties geen ontheffing kan worden verleend.

Met betrekking tot vogels hanteert het Ministerie van Economische Zaken de volgende interpretatie van artikel 11:

De verbodsbepalingen van artikel 11 beperken zich bij vogels tot alleen de plaatsen waar gebroed wordt, inclusief de functionele omgeving om het broeden succesvol te doen zijn, én slechts gedurende de periode dat er gebroed wordt. Er zijn hierop echter verschillende uitzonderingen, te weten:

Nesten die het hele jaar door zijn beschermd

Op de volgende categorieën gelden de verbodsbepalingen van artikel 11 van de Ffw het gehele seizoen.

• 1. Nesten die, behalve gedurende het broedseizoen als nest, buiten het broedseizoen in gebruik zijn als vaste rust- en verblijfplaats (voorbeeld: steenuil).
• 2. Nesten van koloniebroeders die elk broedseizoen op dezelfde plaats broeden en die daarin zeer honkvast zijn of afhankelijk van bebouwing of biotoop. De (fysieke) voorwaarden voor de nestplaats zijn vaak zeer specifiek en limitatief beschikbaar (voorbeeld: roek, gierzwaluw en huismus).
• 3. Nesten van vogels, zijnde geen koloniebroeders, die elk broedseizoen op dezelfde plaats broeden en die daarin zeer honkvast zijn of afhankelijk van bebouwing. De (fysieke) voorwaarden voor de nestplaats zijn vaak specifiek en limitatief beschikbaar (voorbeeld: ooievaar, kerkuil en slechtvalk).
• 4. Vogels die jaar in jaar uit gebruikmaken van hetzelfde nest en die zelf niet of nauwelijks in staat zijn een nest te bouwen (voorbeeld: boomvalk, buizerd en ransuil).

Nesten die niet het hele jaar door zijn beschermd

In de 'aangepaste lijst jaarrond beschermde vogelnesten' worden de volgende soorten aangegeven als categorie 5. Deze zijn buiten het broedseizoen niet beschermd.

• 5. Nesten van vogels die weliswaar vaak terugkeren naar de plaats waar zij het hele jaar daarvoor hebben gebroed of de directe omgeving daarvan, maar die wel over voldoende flexibiliteit beschikken om, als de broedplaats verloren is gegaan, zich elders te vestigen. De soorten uit categorie 5 vragen soms wel om nader onderzoek, ook al zijn hun nesten niet jaarrond beschermd. Categorie 5-soorten zijn namelijk wel jaarrond beschermd als zwaarwegende feiten of ecologische omstandigheden dat rechtvaardigen.

De Ffw is voor dit plan van belang, omdat bij de voorbereiding van een ruimtelijk plan moet worden onderzocht of deze wet de uitvoering van het plan niet in de weg staat.

Natuurbeschermingswet 1998

Uit het oogpunt van gebiedsbescherming is de Natuurbeschermingswet 1998 van belang. Deze wet onderscheidt drie soorten gebieden, te weten:

• a. door de minister van EZ (voormalig Ministerie van EL&I/LNV) aangewezen gebieden, zoals bedoeld in de Vogel- en Habitatrichtlijn;
• b. door de minister van EZ (voormalig Ministerie van EL&I/LNV) aangewezen beschermde natuurmonumenten;
• c. door Gedeputeerde Staten aangewezen beschermde landschapsgezichten.

De wet bevat een zwaar beschermingsregime voor de onder a en b bedoelde gebieden (in de vorm van verboden voor allerlei handelingen, behoudens vergunning van Gedeputeerde Staten of de Minister van EZ). De bescherming van de onder c bedoelde gebieden vindt plaats door middel van het bestemmingsplan. De speciale beschermingszones (a) hebben een externe werking, zodat ook ingrepen die buiten deze zones plaatsvinden verstoring kunnen veroorzaken en moeten worden getoetst op het effect van de ingreep op soorten en habitats. Hetzelfde geldt voor de ecologische doelen van de beschermde natuurmonumenten (b), voor zover deze gebieden niet overlappen met Natura 2000.

Bij de voorbereiding van een ruimtelijk plan moet worden onderzocht of het plan effecten heeft op de gebieden beschermd onder de Natuurbeschermingswet 1998. Indien significant negatieve effecten niet kunnen worden uitgesloten moet worden gezocht naar oplossingen in de vorm van mitigerende maatregelen of aanpassingen van het plan. Zijn na verwerking hiervan significant negatieve effecten nog steeds niet uit te sluiten dan kan het plan alleen doorgang vinden als:

• sprake is van dwingende redenen van groot openbaar belang met inbegrip van redenen van sociale of economische aard;
• geen alternatieven voorhanden zijn;
• resterende effecten worden gecompenseerd.

Ten aanzien van Natura 2000-gebieden waar een prioritair type natuurlijke habitat of een prioritaire soort voorkomt, kan bij ontstentenis van alternatieve oplossingen een vergunning worden verleend:

• op argumenten die verband houden met de menselijke gezondheid, de openbare veiligheid of voor het milieu wezenlijke gunstige effecten of;
• na advies van de Commissie van de Europese Gemeenschappen om andere dwingende redenen van groot openbaar belang.

ADC-toets
De ADC-toets is een instrument in de regelgeving ten aanzien van natuurbescherming. De toetsing is verplicht indien significante negatieve effecten op beschermende natuurwaarden niet kunnen worden voorkomen. De ADC-toetsing gaat volgens 3 achtereenvolgende stappen. Op basis van deze stappen kan worden geconcludeerd dat de regelgeving ten aanzien van natuurbescherming de realisatie van het project niet in de weg staat en dat de noodzakelijke vergunningen en toestemmingen kunnen worden verkregen. De ADC-toets gaat uit van de volgende stappen: Er zijn geen alternatieven (A), er is sprake van dwingende (D) redenen van groot openbaar belang en de schade aan natuurwaarden wordt gecompenseerd (C). Aan alle drie de voorwaarden moet worden voldaan.

3.3.4.2 Onderzoek en toetsing

Tuindorp

Natura 2000

Uit figuur 3.11 blijkt dat van de overnachtingshaven Tuindorp alleen de havendam aan de westelijke zijde van de havenmond binnen de begrenzing van het Natura 2000-gebied Rijntakken ligt. Aan de west- en noordzijde grenst de haven aan het Natura 2000-gebied. Daar is sprake van externe werking. De aanwezigheid van soorten in het plangebied is in 2013 door middel van veldonderzoek onderzocht. Daarnaast is de meest recente habitattypenkaart van de provincie Gelderland geraadpleegd (versie december 2014). Uit deze bronnen blijkt het volgende:

• de overnachtingshaven heeft geen functie voor broedvogels met een instandhoudingsdoel;
• de overnachtingshaven heeft geen functie voor niet-broedvogels met een instandhoudingsdoel;
• een beperkte functie voor enkele habitatsoorten met een instandhoudingsdoel is niet uitgesloten. De huidige overnachtingshaven Tuindorp omvat matig geschikt leefgebied voor kleine modderkruiper en bittervoorn. Voor rivierdonderpad is vanwege de open verbinding met de Rijn en de aanwezigheid van stenige oevers geschikt biotoop aanwezig. Al deze soorten zijn tijdens de inventarisatie niet aangetroffen, maar hun aanwezigheid kan niet geheel worden uitgesloten. De potentie voor meervleermuis is minimaal vanwege de aanwezige verlichting. Deze soort wordt niet in het effectonderzoek betrokken;
• in het plangebied van de overnachtingshaven zijn geen habitattypen met een instandhoudingsdoel aanwezig. De habitattypen stroomdalgraslanden, glanshaverhooilanden en zachthoutooibossen grenzen direct aan het plangebied. Het habitattype slikkige rivieroevers ligt op enige afstand.

Figuur 3.11 Ligging overnachtingshaven t.o.v. het Natura 2000-gebied Rijntakken

Uit de effectbeoordeling blijkt dat er geen effecten optreden wat betreft oppervlakteverlies Natura 2000-gebied, permanent verlies van leefgebied, lichtverstoring, optische en mechanische verstoring.

Tijdens de aanlegfase kan sprake zijn van niet significant negatieve effecten door een tijdelijke toename van stikstofdepositie, verstoring en hydrologische effecten:

• de aanwezigheid van enkele vissoorten kan niet geheel worden uitgesloten. Er is sprake van tijdelijke verstoring voor deze soorten;
• er is sprake van een tijdelijke, verhoogde depositie op omliggende habitattypen tijdens de aanlegfase;
• tijdens een deel van de aanlegfase is sprake van een tijdelijke verhoging van de geluidsbelasting en toename van trillingen. Mede gezien de zeer beperkte functie van het plangebied voor soorten met een instandhoudingsdoel, worden significant negatieve effecten vanwege geluid en trillingen uitgesloten;
• het op diepte brengen van de haven bij modernisering van Tuindorp heeft een klein effect op de grondwaterstanden in de omgeving, omdat de relatief slecht doorlatende rivierbodem wordt doorbroken als gevolg van de verdieping van de haven. Dit kan tot verdroging leiden in twee habitattypen. De effecten zijn verwaarloosbaar ten opzichte van de huidige dynamiek (inundatie) waar beide habitattypen in de huidige situatie al aan blootgesteld zijn. Hierdoor worden de geringe hydrologische effecten opgevangen door de natuurlijke veerkracht van deze habitattypen. Er is daarom geen sprake van significant negatieve effecten.

In de gebruiksfase is sprake van een daling van stikstofdepositie op daarvoor gevoelige habitattypen en een daling van de belasting door geluid. Dit komt door afname van het aantal ligplaatsen (circa 20 in plaats van 25) en de aanwezigheid van walstroom na modernisering. Hierdoor zijn de langetermijneffecten als gunstig beoordeeld. Omdat de effecten op de grondwaterstand tijdelijk zijn, doordat de rivierbodem zich door dichtslibben weer herstelt, treden er geen permanent negatieve effecten op door veranderingen in de hydrologie.

De Natuurbeschermingswet 1998 staat de modernisering van overnachtingshaven Tuindorp dan ook niet in de weg.

Gelders Natuurnetwerk en Groene ontwikkelingszone

De huidige overnachtingshaven Tuindorp ligt volledig binnen het GNN en GO (zie figuur 3.12). De waterpartij in de haven, de rivier en de taluds aan de oostzijde vallen onder het GO. Het talud van de dijk aan de westzijde van de haven valt onder het GNN (zie figuur 3.12).

Voor 184 deelgebieden binnen Gelderland zijn gebiedsspecifieke kernkwaliteiten geformuleerd. Deze zijn opgenomen in bijlage 6 en 7 bij de Omgevingsverordening. De overnachtingshaven Tuindorp ligt binnen het gebied Rijnwaardense Uiterwaarden. In tabel 3.3 zijn de kernkwaliteiten en de effecten op deze kernkwaliteiten weergegeven.

Tabel 3.3 Kernkwaliteiten en effecten

Kernkwaliteit	Effect
dynamische rivier met geologische en geomorfologische dynamiek, water-, sediment- en diasporentransport; ecologisch kerngebied (Natura 2000-gebied) én verbinding tussen Midden-Europa en de Noordzeekust	de modernisering heeft geen effect op genoemde processen. Zie voor Natura 2000 voorgaande paragraaf.
onderdeel van Nationaal Landschap Gelderse Poort	de modernisering heeft geen efffect op deze kernkwaliteit
uiterwaarden Boven-Rijn met vooral industrieel/recreatief landschap: klei- en zandwinningen, recreatiegebied	de modernisering heeft geen effect op (het landschap van) de uiterwaarden
natuurcomplexen Oude Waal - Byland, Lobberdensche Waard	geen effect, het plangebied maakt geen onderdeel uit van deze natuurcomplexen
Parel Bijlanddijk, Helicopterveld: zeer rijk stroomdalgrasland met veel zeldzame soorten en plantengemeenschappen	plangebied grenst aan Bijlanddijk en Helicopterveld, graslanden op talud overnachtingshaven en westelijke dam havenmond bevatten zeldzame soorten horende bij genoemde vegetaties. Tijdelijke effecten door werkzaamheden aan talud.
waarden voor weidevogels, water- en moerasvogels, vleermuizen, amfibieën, vissen en bevers	zie toetsing Flora- en faunawet
leefgebied steenuil	plangebied behoort niet tot het leefgebied van de steenuil
leefgebied kamsalamander	plangebied behoort niet tot het leefgebied van de kamsalamander
plaatselijk kleinschalige landschappen met strangen, hagen en singels, knotwilgen en kleine ooibosjes	er worden geen strangen, hagen, singels, knotwilgen of ooibosjes verwijderd ten behoeve van de modernisering
cultuurhistorische waarden van de uiterwaarden, oude kavelpatronen, doorbraakkolken, waterstaatswerken (kades en sluisjes), kleiwinningen	er worden geen cultuurhistorische waarden verwijderd ten behoeve van de modernisering
onbebouwdheid van de uiterwaarden (enkele boerderijen en steenfabrieken)	haven is reeds aanwezig
rust, ruimte en donkerte	haven is reeds in gebruik, gebruik verandert in essentie niet, geluidsbelasting neemt in de gebruiksfase af, wel mogelijk tijdelijke verstoring in de aanlegfase
abiotiek: aardkundige waarden (o.m. reliëf van oeverwallen, strangen en andere stromingspatronen), kwel, bodem	haven is reeds aanwezig, geen effect op aardkundige waarden. Wel (tijdelijk) effect op kwel en bodem door op diepte brengen haven
ecosysteemdiensten: recreatie, wateropvang en -afvoer	geen effecten, (grond)gebruik wijzigt niet

Figuur 3.12 Ligging plangebied t.o.v. GNN en GO

Als gevolg van de modernisering van overnachtingshaven Tuindorp wordt de westelijke dam van de havenmond ingekort. Hierdoor is er sprake van het omzetten van 0,01 hectare dam naar water. Deze 0,01 hectare maakt onderdeel uit van het GNN, met ter plaatse het natuurbeheertype Droog Schraalland (N11.01) (zie figuur 3.13). Verder valt een klein deel van het talud rondom de overnachtingshaven onder het GNN. Voor het overige deel valt de haven binnen de GO. Er is geen sprake van extra ruimtebeslag in het GNN en GO buiten de huidige begrenzing van de overnachtingshaven, met uitzondering van het inkorten van de westelijke dam bij de havenmond. Hierdoor is er verder geen sprake van vermindering van het areaal of de samenhang van natuurgebieden buiten het huidige ruimtegebruik van de overnachtingshaven.

Op basis van bovenstaande tabel is vastgesteld dat in het plangebied van Tuindorp mogelijk 'waarden voor weidevogels, water- en moerasvogels, vleermuizen, amfibieën, vissen en bevers' in en rond de overnachtingshaven aanwezig zijn. Voor een nadere beoordeling van de effecten op de kernkwaliteit 'waarden voor weidevogels, water- en moerasvogels, vleermuizen, amfibieën, vissen en bevers' wordt verwezen naar de Flora- en faunawet. De haven zelf bevat waarden voor vissen. Vleermuizen foerageren direct rondom de haven. Op iets grotere afstand zijn ook waarden voor vogels en bever aanwezig. Op basis van de beoordeling in het kader van de Flora- en faunawet blijkt dat er als gevolg van de modernisering tijdelijk verstoring van individuen en het leefgebied van soorten op kan treden tijdens de aanlegfase. Er is daarom sprake van een negatieve beoordeling voor deze kernkwaliteit. Deze effecten worden echter zoveel mogelijk gemitigeerd. In de gebruiksfase is echter geen sprake van een wezenlijk ander gebruik van de overnachtingshaven er zijn er minder ligplaatsen ten opzichte van de huidige situatie, waardoor ook verstoring op soorten in de omgeving afneemt. Dit effect op de kernkwaliteit wordt positief beoordeeld.

Figuur 3.13 Natuurbeheertypen GNN en GO

Tevens grenst de 'Parel Bijlanddijk, Helicopterveld: zeer rijk stroomdalgrasland met veel zeldzame soorten en plantengemeenschappen' direct aan de overnachtingshaven. Strikt gezien maakt deze kernkwaliteit geen onderdeel uit van de overnachtingshaven, maar op het talud van de haven en de westelijke havendam komen wel zeldzame soorten voor die horen bij deze vegetaties. De westelijke havendam en een gedeelte van het talud aan de westzijde van de haven vallen ook onder het GNN. Bij herstelwerkzaamheden aan het talud van de overnachtingshaven wordt de vegetatie hier mogelijk aangetast en kunnen deze soorten vernietigd worden. Het talud wordt echter na afloop van de werkzaamheden weer gelijkend aan de huidige omstandigheden hersteld. Er is daarom alleen tijdens de aanlegfase sprake van een aantasting van de kernkwaliteiten in dit gedeelte van het GNN. Er is alleen sprake van een permanente vernietiging van het GNN op de westelijke havendam. Deze vernietiging moet gelijkwaardig gecompenseerd worden.

Tenslotte zijn er mogelijk ook effecten op het GNN en GO buiten de overnachtingshaven zelf. Tijdens de aanlegfase kan als gevolg van het heien of trillen ten behoeve van damwanden en steigers tijdelijke een toename van de geluidsbelasting op de omgeving optreden. Kernkwaliteiten van het gebied rondom de overnachtingshaven die door geluidsverstoring aangetast kunnen worden zijn, onder andere, waarden voor vogels, vleermuizen en bevers (beoordeeld in het kader van de Ffw) en rust. Deze aantasting is tijdelijk en wordt negatief beoordeeld, maar blijft wel beperkt tot de directe omgeving van de overnachtingshaven. Het op diepte brengen van de haven bij modernisering van Tuindorp heeft een klein effect op de grondwaterstanden in de omgeving, omdat de relatief slecht doorlatende rivierbodem wordt doorbroken als gevolg van de verdieping van de haven. Dit kan tot verdroging leiden in hier nabij liggende gebieden. De geringe hydrologische effecten kunnen echter plaatsvinden binnen de natuurlijke fluctuatie en variatie die van nature binnen deze natuurbeheertypen aanwezig zijn en leidt slechts tijdelijk tot negatieve effecten. Tevens is er tijdens de aanlegfase sprake van een verhoogde stikstofdepositie op natuurwaarden. De toename is echter tijdelijk, omdat in de gebruiksfase het aantal schepen dat van de haven gebruik maakt af neemt en walstroom wordt gerealiseerd.

De effecten op het GNN en GO bij aanleg zijn grotendeels tijdelijk (mogelijk oppervlakteverlies kruiden- en faunarijk grasland bij herstelwerkzaamheden aan het talud) en kunnen gedeeltelijk worden gemitigeerd (toename geluidsbelasting). Het oppervlakteverlies van GNN door het inkorten van de westelijke havendam is echter permanent en dient gecompenseerd te worden. Van dit habitattype wordt voldoende gecompenseerd. In de gebruiksfase zijn de effecten als positief beoordeeld, omdat sprake is van een daling van stikstofdepositie op daarvoor gevoelige natuurbeheertypen en een daling van de belasting door geluid, dat een positief effect heeft op de kernkwaliteit rust. Het beleid van de provincie staat de modernisering van de overnachtingshaven Tuindorp dan ook niet in de weg.

Flora- en faunawet

In het plangebied is op basis van veldonderzoek vastgesteld welke beschermde soorten aanwezig zijn. In het MER, deelrapport natuur, is een uitgebreide beschrijving opgenomen van de aanwezige soorten. In tabel 3.4 is aangegeven welke beschermde soorten het voor Tuindorp betreft, onder welk beschermingsregime deze vallen en of ontheffing noodzakelijk is.

Tabel 3.4 Beschermde soorten binnen het plangebied van Tuindorp

soortgroep					soorten	beoordeling Flora- en faunawet
						beschermings-categorie	kans op overtreding verboden Ffw?	overtreding te voorkomen door mitigatie?	ontheffing aanvragen?
vaatplanten					aardakker	tabel 1	vrijstelling	-	nee
					veldsalie	tabel 2	ja	nee	ja, artikel 8
grondgebonden zoogdieren					egel	tabel 1	nee	-	nee
					vos	tabel 1	nee	-	nee
					steenmarter	tabel 2	nee	-	nee
					bever	tabel 3, bijlage IV HR	ja	ja	nee
vleermuizen					gewone dwergvleermuis	tabel 3, bijlage IV HR	ja	ja	nee
					ruige dwergvleermuis	tabel 3, bijlage IV HR	ja	ja	nee
					rosse vleermuis	tabel 3, bijlage IV HR	ja	ja	nee
					laatvlieger	tabel 3, bijlage IV HR	ja	ja	nee
jaarrond beschermde vogels					huismus	vogelrichtlijn	ja	ja	nee
					buizerd	vogelrichtlijn	ja	ja	nee
					gierzwaluw	vogelrichtlijn	nee	-	nee
broedvogels (vogels met tijdelijke nesten)					diverse	vogelrichtlijn	ja	ja	nee
Vissen					kleine modderkruiper	tabel 2	ja	nee	ja, artikel 9, 11 en 12
					rivierdonderpad	tabel 2	ja	nee	ja, artikel 9, 11 en 12
					bittervoorn	tabel 3	ja	nee	ja, artikel 9, 11 en 12

Vaatplanten

Op de taluds van de overnachtingshaven zijn groeiplaatsen van aardaker (tabel 1-soort) en veldsalie (tabel 2-soort) aanwezig. Doordat de haven verdiept wordt, wordt het talud langer. Het onderste deel van het talud moet ook beschermd worden. Het bestaande onderste deel stortsteen wordt daarom verlengd. Hierbij is geen sprake van negatieve effecten op de beschermde vaatplantensoorten. Daarnaast worden er echter beschadigingen op het bovenste gedeelte van het talud hersteld en de bestaande steigers met hun fundaties worden verwijderd, waarbij de daardoor ontstane gaten in het talud aangeheeld moeten worden.

Bij deze werkzaamheden gaan mogelijk de standplaatsen en exemplaren van aardaker en veldsalie verloren. Het verwijderen van deze planten van deze groeiplaats betreft een overtreding van artikel 8 van de Ffw. Voor een algemene soort (tabel 1-soort) als aardaker geldt een vrijstelling voor de algemene verbodsbepalingen uit artikel 8 tot en met 13 van de Ffw. Aan deze vrijstelling zijn geen aanvullende eisen gesteld, behalve de zorgplicht uit artikel 2 van de Ffw. Overtreding van de Ffw kan niet geheel worden voorkomen. Er worden echter mitigerende maatregelen toegepast, zoals het uitgraven van planten en zo snel mogelijk opnieuw uitplanten onder begeleiding van een deskundige. Op deze manier wordt de gunstige staat van instandhouding van deze soort gewaarborgd en is het verkrijgen van een ontheffing voor veldsalie mogelijk.

Grondgebonden zoogdieren

In de nabijheid van overnachtingshaven Tuindorp zijn egel, vos (tabel 1-soorten) en steenmarter aangetroffen (tabel 2-soorten). Er zijn echter geen vaste rust- en verblijfplaatsen aangetroffen van deze soorten binnen het plangebied en het buitendijks talud rondom de overnachtinghaven biedt weinig tot geen foerageergelegenheid ten opzichte van de rest van de omgeving (geen bomen en struwelen). Er is daarom geen sprake van aantasting van de vaste rust- en verblijfplaats en het leefgebied van deze soorten. Voor algemene soorten (tabel 1-soorten) geldt bovendien een vrijstelling voor de algemene verbodsbepalingen uit artikel 8 tot en met 13 van de Ffw. Aan deze vrijstelling zijn geen aanvullende eisen gesteld, behalve de zorgplicht uit artikel 2 van de Ffw. Voor deze soorten hoeft geen ontheffing te worden aangevraagd.

Langs de zuidelijke oevers van de Bijland is foerageergebied van bevers vastgesteld. Ook dit gebied ligt buiten de grenzen van de aanpassingen aan de overnachtingshaven. Er is daarom geen sprake van vernietiging van leefgebied van de bevers. Wel kan er, ter plaatse van het leefgebied, sprake zijn van verstoring van de bevers door een toename van de geluidsbelasting bij aanlegwerkzaamheden. Er is dan sprake van overtreding van artikel 11 van de Ffw. Geluidsverstoring als gevolg van de aanlegwerkzaamheden kan voorkomen worden door het treffen van mitigerende maatregelen met betrekking tot de uitvoer van werkzaamheden. Door de uitvoeringswijze aan te passen (bijvoorbeeld heien met een geluiddemper) en geen heiwerkzaamheden tussen zonsondergang en zonsopgang uit te voeren (de periode waarin de bever voornamelijk actief is) is er geen sprake van aantasting van de vaste rust- en verblijfplaats. De functionaliteit van de vaste rust- en verblijfplaats van de individuen die deze oevers gebruiken als foerageergebied wordt dan niet aangetast. Hierdoor blijft tevens de gunstige staat van instandhouding van bever gewaarborgd. Een ontheffingsaanvraag in het kader van de Ffw is in dat geval niet nodig.

Vleermuizen

Het schiereiland rondom de overnachtingshaven Tuindorp wordt door vier vleermuissoorten als foerageergebied gebruikt. Tevens worden de bosschages langs de zuidelijke oever van de Bijland gebruikt als vliegroute door gewone dwergvleermuis. De modernisering van de overnachtingshaven Tuindorp heeft geen invloed op de omvang en kwaliteit van het foerageergebied en de vliegroutes van de vleermuizen. Er verdwijnen enkele bomen aan de oever van de Rijn in verband met de plaatsing van de radarpost, maar op deze plekken wordt relatief weinig gefoerageerd en deze bomen zijn niet van wezenlijk belang voor het functioneren van de omgeving als foerageergebied. Met name gewone dwergvleermuis is ook rondom de overnachtingshaven (vooral aan de oostzijde) foeragerend aangetroffen. Ten behoeve van de aanleg van nieuwe steigers zal hier worden geheid, waardoor er mogelijk wel geluidsverstoring van gewone dwergvleermuizen optreedt, indien dit in de actieve periode van vleermuizen gebeurt. Ook kan verstoring door licht optreden indien met bouwlampen wordt gewerkt waarvan het licht direct op de vliegroute of het foerageergebied schijnt. Dergelijke verstoring is echter makkelijk te mitigeren door te zorgen dat de geluidsbelasting in de actieve periode van vleermuizen niet boven de 80 dB uitkomt, dat wil zeggen door niet na zonsondergang en voor zonsopgang te heien. Door een aangepast lichtbeheer (het gebruik van aangepaste armaturen, licht niet onnodig aan laten staan en alleen gericht te belichten waar nodig) wordt tevens verstoring door verlichting voorkomen. Hierdoor wordt overtreding van de verbodsbepalingen van de Flora- en faunawet voorkomen en blijft bovendien de gunstige staat van instandhouding van deze soorten lokaal gewaarborgd.

Vogels

De modernisering van de overnachtingshaven leidt niet tot vernietiging van jaarrond beschermde nesten. De nesten van buizerd en de nestgelegenheid van huismus liggen buiten de grenzen van het plangebied en zullen niet vernietigd worden door de werkzaamheden. Wel kan er verstoring van de nestlocaties door geluid optreden als gevolg van de heiwerkzaamheden. De effecten van verstoring door geluid kunnen worden gemitigeerd door de heiwerkzaamheden zodanig aan te passen dat de geluidsbelasting op de omgeving beperkt wordt. Hierdoor worden de jaarrond beschermde nesten niet aangetast en blijft tevens de gunstige staat van instandhouding van buizerd en huismus gewaarborgd. Een ontheffingsaanvraag in het kader van de Ffw is in dat geval niet nodig.

In de omgeving van de overnachtingshaven zijn veel territoria van broedvogels aangetroffen. Broedvogels kunnen mogelijk verstoord worden tijdens de aanlegfase door werkzaamheden met een hoge geluidsbelasting. Vogels zijn op soortgelijke wijze beschermd als tabel 3-soorten. Overtreding van de verbodsbepalingen kan worden voorkomen door:

• buiten het broedseizoen werken, dit met risico dat sommige vogels tot in september kunnen broeden;
• de werkzaamheden vlak voor het broedseizoen inzetten en dan continu doorwerken (werkzaamheden niet langer dan enkele dagen stilleggen), zodat vogels niet gaan broeden in het gebied waar gewerkt wordt.

Met het opnemen van deze mitigerende maatregelen zijn vervolgstappen in het kader van de Ffw niet nodig.

In de gebruiksfase zal de geluidsbelasting op de omgeving afnemen, vanwege een afname van het aantal schepen dat gebruik zal maken van de haven. De dichtheid van broedvogels kan toenemen bij een lagere geluidsbelasting.

Vissen

Het voorkomen van kleine modderkruiper, rivierdonderpad en bittervoorn is in de omgeving van het plangebied niet geheel uit te sluiten. De overnachtingshaven zelf biedt suboptimaal leefgebied voor kleine modderkruiper en bittervoorn, maar de soorten kunnen bij hoog water wel (vanuit poelen, doorbraakkolken, sloten en oude strangen) in de rivier terecht komen. Omdat de overnachtingshaven in open verbinding staat met de rivier kan het incidenteel of in lage dichtheden voorkomen van deze vissoorten hier dus ook niet uitgesloten worden. Rivierdonderpad is wel een soort die geschikt leefgebied vindt in (snelstromende) rivieren. Recente opmars van een aantal uitheemse grondelsoorten, heeft er waarschijnlijk echter toe geleid dat de rivierdonderpad in aantal is afgenomen. Vanwege de aanwezigheid van geschikt leefgebied en het oorspronkelijke voorkomen van de soort in de rivier, wordt er bij de beoordeling echter vanuit gegaan dat deze soort nog altijd, hoewel waarschijnlijk in lagere dichtheden dan voorheen, aanwezig is. Door het aanpassen van de oeverbekleding en het uitbaggeren van de haven is sprake van een tijdelijke vernietiging van het bestaande leefgebied. Tevens is sprake van tijdelijke verstoring door geluid en trilling als gevolg van de heiwerkzaamheden. Omdat de overnachtingshaven tot leefgebied van kleine modderkruiper, rivierdonderpad en bittervoorn gerekend wordt, geldt zowel voor de verstoring als de vernietiging dat sprake is van een tijdelijke aantasting van de vaste rust- en verblijfplaats. Dit betekent een overtreding van artikel 11 van de Ffwet. Daarbij kunnen individuen of eiklompen worden gedood of beschadigd, wat een overtreding van respectievelijk artikel 9 en 12 van de Ffwet betekent.

Om effecten op de beschermde vissoorten tijdens de werkzaamheden wel zoveel mogelijk te voorkomen, worden de werkzaamheden zodanig uitgevoerd dat er te allen tijde voldoende ontsnappingsmogelijkheden voor de vissoorten aanwezig zijn. Idealiter dient ook buiten de kwetsbare periode van voortplanting gewerkt te worden. De periode van voortplanting loopt voor de drie vissoorten globaal van maart tot en met augustus. Er gelden echter ook restricties voor de periode van uitvoering vanuit de Waterwet voor werken aan en in de nabijheid van waterkeringen, waardoor het werken buiten de kwetsbare periode van voortplanting gezien de planning niet mogelijk is. Echter, doordat de soorten mogelijk niet, of slechts incidenteel of in lage dichtheden, in het plangebied voorkomen, is het effect op de populatie zeer gering. De gunstige staat van instandhouding van de soorten zal daarom als gevolg van het doorwerken tijdens de voortplantingsperiode niet in het geding komen. Bovendien zijn de effecten tijdelijk (één voortplantingsseizoen).

Spijk

Natura 2000

De begrenzing van het Natura 2000-gebied Rijntakken in de omgeving van overnachtingshaven Spijk is weergegeven in figuur 3.14. Uit de figuur blijkt dat de locatie voor overnachtingshaven bijna volledig binnen de begrenzing van het Natura 2000-gebied is gelegen.

De aanwezigheid van soorten in het plangebied is in 2013 door middel van veldonderzoek onderzocht. Daarnaast is de meest recente habitattypenkaart van de provincie Gelderland geraadpleegd (versie december 2014).

In het plangebied Spijk zijn drie habitattypen met een instandhoudingsdoel aanwezig (zie figuur 3.14); H3270 'slikkige rivieroevers', H91E0A 'vochtige alluviale bossen (zachthoutooibossen)' en H6120 'stroomdalgraslanden'.

Figuur 3.14 Habitattypen Natura 2000 (december 2014)

Het plangebied voor Spijk maakt geen essentieel onderdeel uit van het leefgebied van de trekvissen zeeprik, rivierprik, elft en zalm wegens het grotendeels ontbreken van primair leefgebied. De aanwezigheid van larven van de rivierprik in stromingsluwe en slib- of detritusrijke kribvakken kan niet geheel worden uitgesloten. De paaigronden van rivierprik bevinden zich veelal in zijbeken van de grotere rivieren (onder andere in het Maas-stroomgebied, het Drentsche Aa-gebied en buiten de landsgrenzen) waar op grindbeddingen bij de aanwezigheid van stroming gepaaid wordt. De larven laten zich na enkele weken meevoeren door de stroming en vestigen zich in de bodem, onder andere in de grote rivieren om verder op te groeien alvorens naar zee te migreren.

Voor grote modderkruiper is alleen geschikt leefgebied aanwezige in de vorm van de poel in het westen van het plangebied. Er heeft hier echter inventarisatie plaatsgevonden waarbij de grote modderkruiper niet is aangetroffen en de kans op mogelijke kolonisatie in de Beijenwaard is in de praktijk zeer klein. Bovendien is de uitbreiding van leefgebied met name gericht op gebieden met jonge verlandingsstadia in laagdynamische situaties, waarvoor in de Gelderse Poort met name binnendijks kansen liggen. Vanwege het ontbreken van de soort in het plangebied en het feit dat de Beijenwaard, vanwege de beperkte dispersiemogelijkheden, ook geen geschikte uitbreidingslocatie vormt zijn negatieve effecten op grote modderkruiper uitgesloten.

Bittervoorn is tijdens de inventarisaties aangetroffen in de aanwezige plas. Incidentele aanwezigheid van rivierdonderpad, kleine modderkruiper en bittervoorn in de oeverzones van de Rijn, hoewel in lage dichtheden, is ook niet geheel uit te sluiten. Bij de realisatie van de overnachtingshaven in de Beijenwaard, is er sprake van een aantasting van het leefgebied van kleine modderkruiper, rivierdonderpad en bittervoorn. De aantasting is echter beperkt qua omvang in relatie tot het totale areaal aan leefgebied binnen de gehele Rijntakken. Gezien de aanwezigheid van een ruime hoeveelheid alternatief leefgebied voor deze soorten in het hele gebied, staat deze aantasting de behoudsdoelstelling niet in de weg. Er is daarmee geen sprake van een significant negatief effect op de instandhoudingsdoelen voor kleine modderkruiper, rivierdonderpad en bittervoorn.

Geschikt leefgebied voor de kamsalamander is aanwezig in de Beijenwaard. Tijdens de inventarisaties is kamsalamander echter niet aangetroffen. De kans op kolonisatie vanuit één van de bronpopulaties wordt gezien de geringe dispersie-mogelijkheden ook minimaal geacht. Negatieve effecten op de instandhoudingsdoelen zijn dan ook uit te sluiten.

Tijdens de inventarisatie in het kader van de Ffw zijn geen meervleermuizen waargenomen in het plangebied bij Spijk. De potentie voor foerageergebied is echter onverminderd aanwezig en is van belang voor het behalen van de instandhoudingsdoelstellingen. Een significant negatief effect is echter uit te sluiten gezien de ruime hoeveelheid alternatief foerageergebied die aanwezig is binnen het gehele gebied. Zowel de rivieren (inclusief de uiterwaarden) als ook oude rivierlopen en plassen die hiermee in verbinding staan (onder andere de oude Rijnstrangen, de Oude Rijn, de Oude Waal) vormen door het gehele Natura 2000-gebied Rijntakken geschikt leefgebied.

De realisatie van de overnachtingshaven Spijk betekent een vernietiging van drie beverburchten in de plas aan de westelijke zijde van de locatie Beijenwaard. Daarnaast verdwijnen territoria en foerageergebied. Een significant negatief effect is echter uit te sluiten gezien de groei die de populatie heeft ondergaan sinds het moment van herintroductie en het aantal resterende burchten en families binnen de Rijntakken. Ook met de afname van het leefgebied als gevolg van de realisatie van de haven, verkeert de populatie nog steeds in een staat van uitbreiding.

Met betrekking tot broedvogels kan dodaars geschikt leef- en broedgebied vinden in de beschutte plas in het plangebied. Tijdens de inventarisatie zijn geen broedparen aangetroffen. Aalscholvers kunnen geschikt leefgebied vinden in de bosgebieden op de locaties die aan het water grenzen. Tijdens het veldonderzoek zijn geen broedende aalscholvers waargenomen. Broedparen van roerdomp, woudaapje, grote karekiet, porseleinhoen, zwarte stern, ijsvogel en blauwborst zijn niet aangetroffen. Het plangebied is slechts matig tot niet geschikt voor het creëren van geschikt leefgebied voor deze soorten. Broedparen van de kwartelkoning zijn niet aangetroffen. In het plangebied zijn in potentie geschikte graslanden aanwezig. Broedparen van de oeverzwaluw zijn niet aangetroffen, maar potentieel broedhabitat kan door de rivierdynamiek wel ontstaan in het plangebied. Watersnip komt in het plangebied als broedvogel niet voor.

Met betrekking tot niet-broedvogels is geschikt biotoop aanwezig voor de viseters fuut, aalscholver en nonnetje. Voor tafeleend is geen geschikt biotoop aanwezig. Voor de grondeleenden wintertaling, pijlstaart, slobeend, bergeend , krakeend en wilde eend is geschikt rust- en foerageergebied aanwezig binnen het plangebied. Ook voor meerkoet, kleine zwaan en wilde zwaan is geschikt biotoop aanwezig. Voor kolgans, grauwe gans, toendrarietgans, brandgans en smient is geschikt foerageerhabitat aanwezig. Er bevinden zich geen slaapplaatsen in het plangebied. Voor kievit, goudplevier, grutto, scholekster, wulp, kemphaan en tureluur is foerageer-, rust- en slaapgebied aanwezig in de vorm van slikkige rivieroevers.

Tijdens de aanlegfase kan sprake zijn van niet significant negatieve effecten door verstoring en hydrologische effecten:

• in de aanlegfase zal tijdelijk stikstofdepositie plaatsvinden door het voor de werkzaamheden in te zetten materieel;
• tijdens een deel van de aanlegfase is sprake van een tijdelijke verhoging van de geluidsbelasting en toename van trillingen;
• tijdens de aanlegfase is sprake van een grondwaterstandsdaling die varieert van 5 cm op circa 1,5 - 2 kilometer afstand tot circa 80 cm direct achter de dijk. Hierdoor verandert tevens de kwelsituatie (deelrapportage water). De verwachting is dat de weerstand van de havenbodem zich na enkele hoogwaters zal herstellen. Het berekende effect op de gemiddeld laagste grondwaterstand zal daarom naar verwachting van tijdelijke aard zijn;
• in de aanlegfase zal er verstoring door licht en optische verstoring optreden.

In de gebruiksfase treden significant negatieve effecten op door oppervlakteverlies van habitattypen en het leefgebied van soorten. Er wordt 0,61 hectare van het habitattype slikkige rivieroevers (H3270) en 0,01 hectare van het habitattype H6120 stroomdalgraslanden vernietigd. Van het zachthoutooibos (H91E0A) wordt 0,33 hectare vernietigd. Dit effect is mogelijk significant, omdat de totaaloppervlakte ligt rondom de behoudsdoelstelling. Zachthoutooibossen zijn ook gevoelig voor verdroging. Het water waarlangs dit bos groeit, wordt wel afgesloten van de open verbinding met de rivier. Ook is er sprake van tijdelijke effecten op de grondwaterstand. Hierdoor kunnen de abiotische condities ter plaatse van dit ooibos zodanig veranderen, dat permanente effecten op de vegetatie niet uitgesloten kunnen worden. Daarnaast wordt areaal agrarisch grasland vernietigd (26,90 hectare), waardoor er foerageergebied voor grasetende vogelsoorten met een instandhoudingsdoel verdwijnt.

Ten slotte is sprake van een toename van stikstofdepositie op daarvoor gevoelige habitattypen waarvan de achtergronddepositie zich boven de KDW bevindt. Voor deze depositietoename is ruimte gereserveerd binnen de Programmatische Aanpak Stikstof, die per 1 juli 2015 in werking is getreden; de Overnachtingshaven Lobith is als prioritair project in de PAS opgenomen.

Omdat significant negatieve effecten niet kunnen worden uitgesloten is in de ADC-notitie (bijlage 40) onderbouwd dat er geen alternatieve (A) oplossingen zijn, dat er dwingende redenen van groot openbaar belang zijn (D) en welke compenserende maatregelen (C) worden getroffen om de bijdrage aan de algehele samenhang van het Natura2000netwerk op lange termijn te garanderen.

Gelders Natuurnetwerk en Groene Ontwikkelingszone

Het plangebied Spijk is in de huidige situatie grotendeels gelegen binnen de GO en tevens deels binnen de begrenzing van het GNN (zie figuur 3.11).

Voor 184 deelgebieden binnen Gelderland zijn gebiedsspecifieke kernkwaliteiten geformuleerd. Deze zijn opgenomen in bijlage 6 en 7 bij de Omgevingsverordening. Het plangebied Spijk ligt binnen het gebied Rijnstrangen en Gelders Eiland. In tabel 3.5 zijn de kernkwaliteiten en de effecten op deze kernkwaliteiten weergegeven.

Tabel 3.5 Kernkwaliteiten en effecten

Kernkwaliteit	Effect
Laagdynamische riviernatuur; ecologisch kerngebied (Natura 2000-gebied) voor vooral moeras en moerasvogels en amfibieën	zie beoordeling Natura 2000
onderdeel van Nationaal Landschap Gelderse Poort	zie beoordeling deelrapportage LCA
variabel, grotendeels agrarisch cultuurlandschap en natuurcomplexen: Erfkamerlingschap, Geldersche Waard, Eendenpoelse Buitenpolder, Grote Geldersche Waard en Pannerdensche Waard; Driedorpenpolder binnendijks land	het agrarisch landschap in het plangebied verdwijnt, maar maakt geen onderdeel uit van de hier met name genoemde gebieden
Parel Rijnstrangen: moeras, nat grasland, stroomdalgrasland, moerasvogels en amfibieën, w.o. roerdomp, porseleinhoen, zwarte stern, baardmannetje, buidelmees en grote karekiet, grote populaties rugstreeppad en kamsalamander; geringe wisseling in waterstanden	het plangebied maakt geen onderdeel uit van de Rijnstrangen
de Wild/Grenskanaal verbindt de Rijnstrangen met het Duitse N2000-gebied Hetter en voert schoon water aan	het plangebied maakt geen onderdeel uit van de Wild/Grenskanaal
waarden voor weidevogels, water- en moerasvogels, vleermuizen, amfibieën, vissen en bever	zie toetsing Flora- en faunawet
leefgebied steenuil	plangebied behoort niet tot het leefgebied van de steenuil
leefgebied kamsalamander	plangebied behoort niet tot het leefgebied van de kamsalamander
plaatselijk kleinschalige landschappen met strangen, hagen en singels, knotwilgen en ooibos	er worden geen strangen, hagen, singels en knotwilgen verwijderd ten behoeve van de aanleg. Wel verdwijnt er zachthoutooibos.
cultuurhistorische waarden van de uiterwaarden, oude kavelpatronen, doorbraakkolken, waterstaatswerken (kades en sluisjes), kleiwinningen	zie beoordeling paragraaf 3.3.10 Landschap, archeologie en cultuurhistorie
onbebouwdheid van het strangengebied	plangebied maakt geen onderdeel uit van het strangengebied
rust, ruimte en donkerte m.u.v. de omgeving van stedelijke gebieden	het gebruik, en de daarmee samenhangende rust, ruimte en donkerte verandert van landbouwkundig gebruik naar gebruik als haven.
abiotiek: aardkundige waarden, kwel, bodem	het plangebied wordt vrijwel volledig vergraven, wat mogelijk ook een effect heeft op de hydrologische omstandigheden van het gebied rondom de haven
ecosysteemdiensten: recreatie, wateropvang en -afvoer	zie beoordeling recreatie in paragraaf 3.2.4 en beoordeling water rivierkunde in 3.3.2 Water, rivierkunde en dijkstabiliteit

Bij realisatie van de overnachtingshaven is er sprake van ruimtebeslag ter plaatse van 4,2 hectare GNN met kruiden- en faunarijk grasland (N12.02) en 49,3 hectare GO waarvan 14,6 hectare aangewezen als het natuurbeheertype rivier (N02.01) (zie figuur 3.15). Op basis van bovenstaande tabel is vastgesteld dat in de Beijenwaard meerdere kernkwaliteiten uit het GNN en GO voorkomen. Dit betreft de 'laagdynamisch riviernatuur', 'waarden voor weidevogels, water- en moerasvogels, vleermuizen, amfibieën, vissen en bever' en de 'plaatselijk kleinschalige landschappen', waarvan ooibos aanwezig is in de Beijenwaard.

 

Figuur 3.15 Natuurbeheertypen GNN en GO

Door de realisatie van de haven worden bovengenoemde kernkwaliteiten aangetast. De omgevingscondities veranderen wezenlijk, doordat agrarisch grasland grotendeels wordt omgezet in open water, waar straks bedrijvigheid gaat plaatsvinden door de functie als overnachtingshaven. Hierdoor is er sprake van een negatief effect op de kernkwaliteit 'rust, ruimte en donkerte' en de 'abiotiek' in de Beijenwaard verandert wezenlijk als gevolg van het gewijzigde ruimtegebruik.

Ter plaatse van de toekomstige overnachtingshaven nemen rust en donkerte af door de aanwezigheid van verlichting en geluid door werkzaamheden tijdens de aanlegfase en als gevolg van het gebruik van de haven in de gebruiksfase. De aantasting van deze kernkwaliteit is echter alleen van belang voor zover de hier aanwezige natuurwaarden en soorten afhankelijk zijn van rust en donkerte en door de aantasting hinder kunnen ondervinden. Er is hierdoor sprake van samenhang met de kernkwaliteit 'waarden voor weidevogels, water- en moerasvogels, vleermuizen, amfibieën, vissen en bever'. Wanneer deze waarden als gevolg van de aanleg verdwijnen, is aantasting van rust en donkerte in de gebruiksfase niet meer relevant. Op basis van de beoordeling in het kader van de Natuurbeschermingswet 1998 en de Flora- en faunawet is vastgesteld dat voor watervogels, amfibieën en de bever leefgebied in de Beijenwaard aanwezig is in de vorm van de poel aan de westzijde met omringend bomen en in de vorm van de habitattypen Stroomdalgrasland, Slikkige rivieroever en Zachthoutooibos. Deze habitattypen vormen tevens de voor de Beijenwaard relevante aspecten vanuit de kernkwaliteiten 'plaatselijk kleinschalige landschappen' en 'laagdynamisch riviernatuur'. Voor vleermuizen is er tevens sprake van waarden in de vorm van de woning aan de Beijenwaard 1, waar zich de paarverblijfplaats van een gewone dwergvleermuis bevindt. De habitattypen, de poel en woning zijn daarmee allen onderdeel van kernkwaliteiten binnen het GNN/GO welke verdwijnen bij de realisatie van de overnachtingshaven.

De GO in de Beijenwaard zal echter niet geheel ongeschikt worden voor natuurwaarden. De inrichting biedt ruimte voor de ontwikkeling van andere natuurwaarden dan in de huidige situatie. Agrarisch grasland wordt grotendeels open water, dat ruimte biedt aan vissen en daarmee mogelijk ook aan visetende vogelsoorten. Wel zal de bedrijvigheid en daarmee samenhangende verstoring toenemen waardoor de nieuwe waarden mogelijk niet optimaal tot ontwikkeling komen.

De verandering in abiotiek en de aantasting van rust en donkerte als gevolg van verstoring, beperkt zich voornamelijk tot de Beijenwaard zelf. Door de ligging van de dijk rondom de Beijenwaard vindt grotendeels afscherming van de toename aan geluidsbelasting en verlichting op de omgeving plaats. Met betrekking tot abiotische effecten is in de deelrapportage water vastgesteld dat de ontwikkeling een daling van de Gemiddeld Laagste Grondwaterstand (GLG) veroorzaakt. Een verlaging is berekend die varieert van 5 cm op circa 1,5 - 2 kilometer afstand tot circa 80 cm direct achter de dijk. Hierdoor verandert tevens de kwelsituatie (zie deelrapportage water van het MER). De verwachting is dat de weerstand van de havenbodem zich na enkele hoogwaters zal herstellen. Het berekende effect op de GLG zal daarom naar verwachting van tijdelijke aard zijn. Er is daarmee echter wel sprake van een tijdelijke aantasting van de kernkwaliteiten van het omliggende GNN en GO in de aanlegfase en tijdelijk in de gebruiksfase als gevolg van hydrologische effecten.

Doordat met de realisatie van de overnachtingshaven de natuurwaarden binnen het plangebied verdwijnen zijn effecten van stikstofdepositie ter plaatse van het plangebied niet relevant. Stikstofdepositie kan echter ook een effect hebben op vegetatietypen die buiten het plangebied liggen en op de soorten die hier gebruik van maken. Zowel tijdens de aanlegfase als tijdens de gebruiksfase kunnen effecten van stikstofdepositie optreden. De effecten tijdens de aanlegfase zijn tijdelijk, de toename van stikstofdepositie als gevolg van het gebruik van de overnachtingshaven is permanent. In de nabijheid van het plangebied, langs de Rijn en in de Tengnagelwaard, zijn de natuurbeheertypen Zoete plas (N04.02) Kruiden en faunarijk grasland (N12.02) en Rivier- en beekbegeleidend bos (N14.01) aanwezig. Voor het natuurbeheertype zoete plas is een kritische depositiewaarde vastgesteld van 30 kg N/ha/jaar. Dit komt overeen met ongeveer 2100 mol N/ha/jaar. In de huidige situatie ligt de stikstofdepositie ter plaatse van dit natuurbeheertype ongeveer tussen de 1500 en 2000 mol N/ha/jaar. De projectbijdrage als gevolg van de aanleg van de overnachtingshaven bij Spijk zal hier niet meer dan 10 mol N/ha/jaar bedragen. Daarmee wordt de kritische depositiewaarde niet overschreden en zal er dus geen sprake zijn van negatieve effecten op de kernkwaliteiten van het GNN als gevolg van stikstofdepositie. De andere twee natuurbeheertypen zijn niet gevoelig voor stikstofdepositie.

Aantasting van de kernkwaliteiten in de vorm van de poel, stroomdalgrasland, zachthoutooibos, slikkige rivieroever en de verblijfplaats voor gewone dwergvleermuis aan de Beijenwaard moet beoordeeld worden als een significante aantasting van de kernkwaliteiten en zal, zoals vastgelegd in de Omgevingsverordening, gelijkwaardige gecompenseerd moeten worden. Dit betreft tevens waarden die van belang zijn in het kader van de bescherming van Flora- en faunawetsoorten en Natura 2000-instandhoudingsdoelstellingen en ook in het kader van deze beschermingsregimes gecompenseerd worden. Tevens dient het resterende oppervlakte GNN gelijkwaardig gecompenseerd te worden: buiten de aanwezige habitattypen (zoals hierboven beschreven, is hier sprake van Kruiden- en faunarijk grasland (N12.02)). De totale compensatieopgave is, inclusief eventuele compensatietoeslag, weergeven in tabel 3.6. De aantasting van rust en donkerte en verandering van de abiotiek blijft verder beperkt tot de overnachtingshaven zelf, vanwege de afscherming door de dijk (zoals ook blijkt uit de geluidsberekeningen) en het relatief snelle herstel van havenbodem (zoals blijkt uit grondwatermodellering). Daarbuiten is dus geen sprake van aantasting van deze kernkwaliteit.

Verder verandert het ruimtegebruik van het GO ter plaatse van de overnachtingshaven wezenlijk ten opzichte van de huidige situatie. Behalve de hierboven beschreven effecten is er geen sprake van aantasting van de kernkwaliteiten in het GO. De GO in de Beijenwaard zal echter niet geheel ongeschikt worden voor natuurwaarden. De inrichting biedt ruimte voor de ontwikkeling van andere natuurwaarden dan in de huidige situatie. Wel zal de bedrijvigheid en daarmee samenhangende verstoring toenemen waardoor de nieuwe waarden mogelijk niet optimaal tot ontwikkeling komen. De havenkom blijft ruimte bieden aan kernkwaliteiten uit het GO en hoeft daarmee niet in oppervlakte gecompenseerd te worden.

Naast vernietiging van kernkwaliteiten is tevens sprake van een aantasting van de samenhang van het GNN/GO. De Beijenwaard ligt binnen de begrenzing van het GNN/GO op een plek waar de 'landnatuur' via de uiterwaard in verbinding staat met de rivier. Hierdoor zijn er mogelijkheden voor dispersie voor soorten, wat in dit gebied met name relevant is voor een soort als bever. Deze mogelijkheden wordt ingeperkt door de ontwikkeling van de overnachtingshaven. De effecten op de samenhang worden echter beperkt door inrichting van het uitloopgebied aan de oostzijde van de het plangebied, waar het habitattype stroomdalgrasland gerealiseerd wordt. Met het uitloopgebied en eveneens het behoudt van een open strook tussen Wezendonk en de haven wordt de verbinding van de landnatuur met de rivier behouden. Tevens wordt door compensatie bij de locatie Nootenboom het GNN op een andere plaats versterkt.

Voor het GNN/GO vindt compensatie plaats van de aantasting van de kernkwaliteiten en oppervlakteverlies van het GNN. Hiervoor wordt op de locaties 'de Nootenboom' kruiden- en faunarijk grasland, de poel en zachthoutooibos gecompenseerd. In het uitloopgebied aan de oostzijde van het plangebied wordt stroomdalgrasland ontwikkeld en langs de Stadswaard in de Ooijpolder bij Nijmegen wordt het habitattype Slikkige oever gecompenseerd. Hierbij geldt steeds dat de verloren natuurwaarden gelijkwaardig gecompenseerd worden (bijvoorbeeld stroomdalgrasland in plaats van kruiden- en faunarijkgrasland). De waarden die in het kader van het GNN en GO gecompenseerd worden, overlappen voor het grootste deel met de waarden die gecompenseerd worden in het kader van de Natuurbeschermingswet 1998 (habitattypen) en de Flora- en faunawet (de poel).

Tabel 3.6 Compensatieopgave

Te compenseren GNN/GO (kernkwaliteiten)	VKV
Slikkige rivieroevers	0,61
Stroomdalgraslanden	0,01
Vochtige alluviale bossen (zachthoutooibossen)	0,55
Poel	1,1
Droog schralland	0,01
Overig GNN (Kruiden- en faunarijk grasland)	4,58
Totaal	6,86

Met in achtneming van de voorgestelde maatregelen en de te realiseren compensatie staat het beleid van de provincie de aanleg van de overnachtingshaven Spijk niet in de weg.

Flora- en faunawet

In het plangebied is op basis van veldonderzoek vastgesteld welke beschermde soorten aanwezig zijn.

In tabel 3.7 staat aangegeven welke beschermde soorten er binnen het plangebied (naar verwachting) aanwezig zijn, onder welk beschermingsregime deze vallen en of ontheffing noodzakelijk is.

Tabel 3.7 Beschermde soorten binnen het plangebied van Spijk en het beschermingsregime

soortgroep					soorten	beoordeling Flora- en faunawet
						beschermingscategorie	kans op overtreding verboden Ffw?	overtreding te voorkomen door mitigatie?	ontheffing aanvragen?
vaatplanten					zwanenbloem	tabel 1	vrijstelling	-	nee
					veldsalie (langs fietspad)	tabel 2	ja	nee	ja
grondgebonden zoogdieren					haas	tabel 1	vrijstelling	-	nee
					vos	tabel 1	vrijstelling	-	nee
					bosmuis	tabel 1	vrijstelling	-	nee
					bosspitsmuis	tabel 1	vrijstelling	-	nee
					rosse woelmuis	tabel 1	vrijstelling	-	nee
					steenmarter	tabel 2	nee	-	nee
					bever	tabel 3, bijlage IV HR	ja	nee	ja, artikel 11
vleermuizen					gewone dwergvleermuis	tabel 3, bijlage IV HR	ja	nee	ja, artikel 11
					ruige dwergvleermuis	tabel 3, bijlage IV HR	ja	ja	nee
					rosse vleermuis	tabel 3, bijlage IV HR	nee	-	nee
jaarrond beschermde vogels					huismus	vogelrichtlijn	ja	ja	nee
					buizerd	vogelrichtlijn	nee	-	nee
					gierzwaluw	vogelrichtlijn	nee	-	nee
broedvogels (vogels met tijdelijke nesten)					diverse	vogelrichtlijn	ja	ja	nee
amfibieën					poelkikker	tabel 3, bijlage IV HR	ja	nee	ja, artikel 11
					rugstreeppad	tabel 3, bijlage IV HR	ja	ja	nee
vissen					kleine modderkruiper	tabel 2	ja	nee	ja, artikel 9, 11 en 12
					rivierdonderpad	tabel 2	ja	nee	ja, artikel 9, 11 en 12
					bittervoorn	tabel 3	ja	nee	ja, artikel 9, 11 en 12

Vaatplanten

Bij uitvoering wordt de standplaats van zwanenbloem rondom de plas vernietigd. De standplaats van zwanenbloem achter het schiereiland valt echter deels buiten het ruimtebeslag, waardoor de standplaats op deze locatie mogelijk deels behouden kan blijven. Voor een algemene soort (tabel 1-soorten) als de zwanenbloem geldt echter een vrijstelling voor de algemene verbodsbepalingen uit artikel 8 tot en met 13 van de Ffw. Op de Spijksedijk ter plaatse van het tracé van het fietspad is zeer waarschijnlijk veldsalie (tabel 2-soort) aanwezig. Als gevolg van de aan te brengen verharding voor het fietspad is er sprake van ruimtebeslag ter plaatse van biotoop van veldsalie en kunnen exemplaren vernietigd worden. Er is dan sprake van een overtreding van artikel 8 van de Ffw. Effecten op vaatplanten kunnen worden gemitigeerd door ze uit te steken en te verplaatsen.

Grondgebonden zoogdieren

Een deel van het foerageergebied van haas en vos gaat verloren en er wordt leefgebied van bosmuis, bosspitsmuis en rosse woelmuis vernietigd. Voor deze algemene soorten (tabel 1-soorten) geldt echter een vrijstelling voor de algemene verbodsbepalingen uit artikel 8 tot en met 13 van de Ffw. Aan deze vrijstelling zijn geen aanvullende eisen gesteld, behalve de zorgplicht uit artikel 2 van de Ffw. Voor deze soort hoeft geen ontheffing te worden aangevraagd.

Ook gaat een deel van het foerageergebied van steenmarter verloren, doordat bomenrijen en struwelen verdwijnen. Gezien de ruime hoeveelheid alternatief foerageergebied die buiten het plangebied aanwezig is in de directe omgeving, zal het aanleggen van de overnachtingshaven in de Beijenwaard de functionaliteit van de vaste rust- en verblijfplaatsen van de individuen die dit gebied gebruiken als foerageergebied, niet aantasten. Hierdoor blijft tevens de gunstige staat van instandhouding van steenmarter gewaarborgd. Een ontheffingsaanvraag in het kader van de Ffw is niet nodig.

Ook worden alle drie de beverburchten rond de plas aan de westzijde, inclusief het foerageergebied in de Beijenwaard, vernietigd. Hierdoor is sprake van een overtreding van artikel 11 (aantasting van de vaste rust- en verblijfplaats). Er dienen mitigerende en compenserende maatregelen te worden getroffen.

Compensatie van de vaste rust- en verblijfplaats kan door een vergelijkbaar water te realiseren waar vervangende burchten kunnen worden gebouwd. Zo mogelijk dient de compensatie van vergelijkbare vorm te zijn als hetgeen verloren gaat, bijvoorbeeld een poel door een poel vervangen. Het vervangende water mag niet te klein zijn in verband met het risico van een te snelle verlanding. Aangrenzend aan het water dient voldoende geschikt habitat aanwezig te zijn in de vorm van voldoende jonge bomen en struiken. Ook dient foerageergebied te worden gecompenseerd, vergelijkbaar aan het foerageergebied op het schiereiland. Het verkrijgen van een ontheffing in het kader van de Ffw is noodzakelijk.

Vleermuizen

De paarverblijfplaats van gewone dwergvleermuis aan de Beijenwaard 1 wordt vernietigd. De verblijfplaatsen aan de Ameidsedam blijven alle behouden. Tevens gaat er bij de aanleg van de overnachtingshaven foerageergebied van gewone en ruige dwergvleermuis en rosse vleermuis verloren, als gevolg van het verdwijnen van open water, bomenrijen, struwelen en oeverzones. Dit betekent echter niet dat er permanent foerageergebied verdwijnt. Zo foerageert rosse vleermuis voornamelijk in open, waterrijke gebieden, maar ook boven open waterpartijen. Ook voor ruige dwergvleermuis vormen waterpartijen en beschutte oevers een belangrijk onderdeel van het foerageerbiotoop. Deze vleermuissoorten zullen daarom ook van de toekomstige overnachtingshaven als foerageergebied gebruik kunnen maken.

Gewone dwergvleermuis foerageert over het algemeen meer in de beschutting van hoogopgaande begroeiing en zal daarom minder geschikt foerageergebied in de overnachtinghaven vinden, ten opzichte van de huidige situatie. De oeverzones kunnen echter, zodra hier enigszins sprake is van beschutting, zeer geschikt zijn om te foerageren. Tevens zijn er aansluitend aan de Ameidsedam en de bebouwing van Spijk groenstructuren aanwezig waardoor de individuen die in de Beijenwaard foerageren de mogelijkheid hebben om uit te wijken naar alternatief foerageergebied. Hierdoor zal het realiseren van de overnachtingshaven in Beijenwaard niet de functionaliteit van de vaste rust- en verblijfplaatsen van de individuen die dit gebied gebruiken als foerageergebied aantasten.

Voor het vernietigen van de paarverblijfplaats is een ontheffing in het kader van de Ffw nodig, indien mitigerende maatregelen voorafgaand aan de ingreep de functionaliteit van de verblijfplaatsen niet kunnen behouden. Om de paarverblijfplaats te compenseren wordt er eerst een tijdelijke maatregel getroffen door het plaatsen van vier vleermuiskasten in de nabijheid van het plangebied. De exacte locatie voor de plaatsing van deze kasten dient nader te worden bepaald in afstemming met een deskundige. In het compensatieplan bij de ontheffingsaanvraag (onderdeel van de ADC-notitie, bijlage 40) zijn drie zoekgebieden voor de tijdelijke compensatie aangegeven. Na realisatie van de overnachtingshaven wordt een permanente, vervangende verblijfplaats gerealiseerd in of aan ten minste één bouwwerk in de toekomstige haven. De criteria waar deze compenserende maatregel aan moet voldoen zijn eveneens nader uitgewerkt in een compensatieplan ten behoeve van deze ingreep. De paarverblijfplaats aan de Beijenwaard 1 moet buiten de periode dat de paarverblijfplaats wordt gebruikt en voorafgaand aan de activiteiten ongeschikt gemaakt worden om te voorkomen dat de verblijfplaats bewoond is tijdens de uitvoering van de activiteiten. Door deze maatregelen komtdat de gunstige staat van instandhouding van de lokale populatie niet in gevaar.

Vogels

De nesten van huismus en buizerd worden niet vernietigd, maar door de geluidsbelasting als gevolg van heiwerkzaamheden kan wel sprake zijn van verstoring door geluid. Eveneens kunnen broedvogels mogelijk verstoord worden tijdens de aanlegwerkzaamheden. Indien voldoende mitigerende maatregelen worden getroffen (werken buiten broedseizoen, of starten buiten het broedseizoen, heiwerkzaamheden aanpassen), zijn er geen effecten te verwachten.

Amfibieën

Het leefgebied van alle amfibieën van tabel 1 wordt in het gebied vernietigd. Tevens wordt de plas in het westen van het plangebied vernietigd. Dit is een geschikte voortplantingsplaats van de poelkikker. Vanwege de aantallen poelkikkers op de locatie heeft het vernietigen van de plas een grote impact op het leefgebied en de lokale populatie. Om te waarborgen dat er voor poelkikker een zelfde hoeveelheid leefgebied beschikbaar blijft na vernietiging van de poel, wordt voor de te verwijderen poel een nieuwe poel aangelegd ter compensatie. Deze compensatie vindt plaats door aanpassing van de doorbraakkolk 'het Nieuwe Gat' op de locatie 'de Nootenboom' in het Rijnstrangengebied (zie voor verdere uitwerking het Inrichtings- en Beheerplan voor locatie de Nootenboom als bijlage bij de ADC Overnachtingshaven Lobith). Deze wordt ingericht als geschikt leefgebied voor poelkikker.

De aanleg van de overnachtingshaven in de Beijenwaard heeft geen negatieve effecten op het leefgebied van rugstreeppad. Vestiging van de rugstreeppad in het plangebied ten tijde van de uitvoer dient echter te worden voorkomen.

Vissen

Hoewel kleine modderkruiper en rivierdonderpad (tabel 2-soorten) niet in het plangebied zijn aangetroffen kan, op basis van de bekende verspreiding en waarnemingen uit de directe omgeving, de aanwezigheid van deze soorten niet geheel worden uitgesloten.

De bittervoorn (tabel 3) is aangetroffen in de plas in het westen van de Beijenwaard. Deze plas heeft tevens een functie als voortplantingsplaats. Als gevolg van het afgraven van de Beijenwaard verdwijnt deze plas, waardoor sprake is van vernietiging van de vaste rust- en verblijfplaats en voortplantingsplaats van bittervoorn. Hierdoor is sprake van een overtreding van artikel 11 van de Ffw. Indien niet zorgvuldig met de dieren om wordt gegaan tijdens de werkzaamheden kan tevens sprake zijn van een overtreding van artikel 9 en 12 als individuen of eiklompen worden verwond, gedood of beschadigd.

Door vernietiging van de oeverzones langs de Rijn gaat leefgebied van kleine modderkruiper, rivierdonderpad en bittervoorn verloren. Dit betekent een overtreding van artikel 11 van de Ffw en mogelijk artikel 9 en 12 indien niet zorgvuldig met de dieren wordt omgegaan en individuen of eiklompen worden verwond, gedood of beschadigd.

De aanwezige bittervoorns en grote zoetwatermosselsoorten in de poel in de Beijenwaard moeten voorafgaand aan de werkzaamheden worden weggevangen door het achtereenvolgens nemen van de volgende maatregelen:

• de waterdiepte moet tot 30 à 40 cm verlaagd te worden;
• de aanwezige bittervoorns en zoetwatermosselen moeten afgevangen worden;
• de afgevangen exemplaren worden zo snel mogelijk verplaatst naar een plek met geschikt leefgebied.

Zowel het afvangen van bittervoorn als het ongeschikt maken van de poel als leefgebied wordt buiten de kwetsbare periode van voortplanting gedaan. Idealiter vindt ook het verwijderen van de kribben en het afgraven van de oeverzone langs de Rijn buiten de voortplantingsperiode plaats, vanwege de eventuele aanwezigheid van bittervoorn, rivierdonderpad en kleine modderkruiper. De periode van voortplanting loopt voor de drie vissoorten globaal van maart tot en met augustus. Deze maatregel heeft mogelijk grote consequenties voor de doorlooptijd tijdens de uitvoer. Om deze reden is gezien de planning, onderzocht of de uitvoering van deze werkzaamheden niet uitsluitend buiten de voortplantingsperiode van de vissoorten kan plaatsvinden.

Het belang van de oeverzone langs de Beijenwaard is relatief beperkt voor de beschermde vissoorten. Het is mogelijk dat de vissoorten hier niet of nauwelijks voorkomen. Indien dit wel het geval is zal het slecht om lage dichtheden of het incidenteel voorkomen van exemplaren gaan. Daarbij zijn de mogelijk negatieve effecten op de vissoorten slechts eenmalig. Wanneer de oeverzone is afgegraven kunnen de verdere werkzaamheden zonder consequenties wel jaarrond plaatsvinden. Het gebied is hierna namelijk, tijdens de werkzaamheden, niet meer geschikt als voortplantingsplaats voor de betreffende vissoorten. Door de graafwerkzaamheden wordt de bodem omgewoeld en er zijn tijdens de aanlegfase geen geschikte oeverzones aanwezig voor eiafzet en het opgroeien van juveniele vissen. Er hoeft daarom na het verwijderen van de kribben en de huidige oeverzones verder geen rekening meer gehouden te worden met de voortplantingsperiode. De werkzaamheden dienen zodanig plaats te vinden dat er te allen tijde voldoende ontsnappingsmogelijkheden voor de vissoorten aanwezig zijn. De maatregelen moeten in een ecologisch werkprotocol worden opgenomen en de werkzaamheden moeten conform dit protocol en onder begeleiding van een ter zake kundige. worden uitgevoerd.

Met inachtneming van de voorgestelde maatregelen staat de Ffw de uitvoering van het plan niet in de weg. Voor de werkzaamheden dient wel een ontheffing van de Ffw te worden aangevraagd.

Actualisatie onderzoek

Er is een habitatscan uitgevoerd om te onderzoeken of, betreffende habitat en potentiële aanwezigheid van beschermde soorten, veranderingen hebben plaatsgevonden in het projectgebied ten opzichte van het onderzoek uit 2013. De resultaten hiervan zijn weergegeven in bijlage V vanBijlage 36 Actualisatie milieu-informatie planuitwerkingsfase.

Uit het onderzoek blijkt dat voor alle soorten de gegevens nog actueel zijn. Er zijn voor twee nieuwe soorten (wilde marjolein en otter) mogelijk aanvullende maatregelen nodig. Dit wordt voor de uitvoering van het project onderzocht. De mogelijke maatregelen voor deze soorten staan de haalbaarheid van het Inpassingsplan niet in de weg.

Fietspad

Het beoogde fietspad bestaat in de huidige situatie hoofdzakelijk uit gras. Hier komen geen beschermde dier- of plantensoorten voor. Ook worden er geen bomen gekapt of sloten gedempt, die respectievelijk vogelnesten of beschermde vissoorten kunnen bevatten. Er zijn geen geschikte verblijfplaatsen voor vleermuizen aanwezig. Verder geldt het volgende:

• Er geldt een algemene zorgplicht. Dat betekent dat voldoende zorg in acht moet genomen voor alle in het wild voorkomende planten en dieren en hun leefomgeving.
• Tijdens werkzaamheden dient rekening te worden gehouden met het broedseizoen. Verstoring van broedende vogels is verboden. Overtreding van verbodsbepalingen ten aanzien van vogels wordt voorkomen door de werkzaamheden buiten het broedseizoen uit te voeren. In het kader van de Ffw wordt geen standaardperiode gehanteerd voor het broedseizoen. Van belang is of een broedgeval aanwezig is, ongeacht de periode. Indien de werkzaamheden uitgevoerd worden op het moment dat er geen broedgevallen (meer) aanwezig zijn, is overtreding van de wet niet aan de orde. De meeste vogels broeden overigens tussen 15 maart en 15 juli (bron: website vogelbescherming).

3.3.4.3 Conclusie

De voorgenomen ontwikkeling leidt tot negatieve effecten op beschermde natuurgebieden en beschermde soorten. Voor het verkrijgen van de benodigde vergunning op basis van de Natuurbeschermingswet en ontheffing van de Flora- en faunawet worden mitigerende en compenserende maatregelen getroffen.

Het gegeven, dat de nieuwe overnachtingshaven bij Spijk leidt tot significante effecten maakt dat voor de Natuurbeschermingswet 1998 de ADC-procedurestappen doorlopen moeten worden. De alternatieven (A) en de dwingende redenen van groot openbaar belang (D) zijn in de MIRT-2 fase beschreven en vastgelegd in de voorkeursbeslissing. Uit de uitgevoerde natuuronderzoeken blijkt dat significant negatieve effecten niet zijn te voorkomen op:

• Instandhoudingsdoelen van Natura 2000-gebied Rijnstrangen;
• Soorten van bijlage IV Habitatrichtlijn die onder de Flora- en faunawet beschermd worden;
  Kernkwaliteiten van het GNN/GO.
  

De Natuurbeschermingswet 1998 en de Flora- en faunawet vereisen in het geval van significant negatieve effecten op (Europees) beschermde natuurwaarden een soortgelijke onderbouwing. De initiatiefnemer dient te beschrijven of er Alternatieven zijn, wat de Dwingende reden van groot openbaar belang is en hoe het verlies aan natuurwaarden gecompenseerd wordt, kortweg ADC. Ook de provinciale omgevingsverordening vraagt bij significante aantasting van de kernkwaliteiten van het Gelders natuurnetwerk (GNN) en Groene ontwikkelzone (GO) een soortgelijke beschrijving. Het GNN/GO gaat echter uit van redenen van groot openbaar belang, die niet noodzakelijk dwingend hoeven te zijn. In de MIRT-2 fase zijn de alternatieven en dwingende reden van groot openbaar belang al een keer vastgelegd.
In Bijlage 40 is de notitie opgenomen die inzicht geeft in de manier waarop invulling wordt gegeven aan de ADC-stappen ten behoeve van de aanvraag voor een vergunning op grond van de Natuurbeschermingswet 1998, de ontheffingsaanvraag op grond van de Flora-en faunawet en ter onderbouwing van het inpassingsplan.

Voor de vaststelling van het inpassingsplan is onderzoek gedaan naar de actualiteit van de onderzoeksgegevens in het kader van de Flora- en Faunawet. Dit onderzoek is verwerkt in de Actualisatie en aanvulling milieu-informatie planuitwerkingsfase en ingevoegd in de actualisatie van het MER (bijlage 36). Uit het onderzoek blijkt dat voor alle soorten de gegevens nog actueel zijn. Er zijn voor twee nieuwe soorten mogelijk aanvullende maatregelen nodig. Dit wordt voor de uitvoering van het project onderzocht. De mogelijke maatregelen voor deze soorten staan de haalbaarheid van het inpassingsplan niet in de weg.

Ook voor GNN/GO worden maatregelen getroffen. Het aspect ecologie vormt daarmee geen belemmering voor de uitvoering van het plan.

3.3.5.1 Toetsingskader

Bij ruimtelijke plannen dient ten aanzien van externe veiligheid naar verschillende aspecten te worden gekeken, namelijk:

• bedrijven waar activiteiten plaatsvinden die gevolgen hebben voor de externe veiligheid;
• vervoer van gevaarlijke stoffen over wegen, spoor, water of door buisleidingen.

Voor zowel bedrijvigheid als vervoer van gevaarlijke stoffen zijn twee aspecten van belang, te weten het plaatsgebonden risico (PR) en het groepsrisico (GR). Het PR is de kans per jaar dat een persoon dodelijk wordt getroffen door een ongeval, indien hij zich onafgebroken (dat wil zeggen 24 uur per dag gedurende het hele jaar) en onbeschermd op een bepaalde plaats zou bevinden. Het PR wordt weergegeven met risicocontouren rondom een inrichting dan wel infrastructuur. Het GR drukt de kans per jaar uit dat een groep van minimaal een bepaalde omvang overlijdt als direct gevolg van een ongeval waarbij gevaarlijke stoffen betrokken zijn. De norm voor het GR is een oriëntatiewaarde. Het bevoegd gezag heeft een verantwoordingsplicht als het GR toeneemt en/of de oriëntatiewaarde overschrijdt.

Risicovolle inrichtingen

Het Besluit externe veiligheid inrichtingen (hierna: Bevi) geeft een wettelijke grondslag aan het externe veiligheidsbeleid rondom risicovolle inrichtingen. Op basis van het Bevi geldt voor het PR rondom een risicovolle inrichting een grenswaarde voor kwetsbare objecten en een richtwaarde voor beperkt kwetsbare objecten. Beide liggen op een niveau van 10-6 per jaar. Bij een ruimtelijke ontwikkeling moet aan deze normen worden voldaan.

Het Bevi bevat geen grenswaarde voor het GR; wel geldt op basis van het Bevi een verantwoordingsplicht ten aanzien van het GR in het invloedsgebied rondom de inrichting. De in het externe veiligheidsbeleid gehanteerde norm voor het GR geldt daarbij als oriëntatiewaarde. Deze verantwoordingsplicht geldt zowel in bestaande als in nieuwe situaties.

Vervoer van gevaarlijke stoffen

Per 1 april 2015 is het Besluit externe veiligheid transportroutes (BEVT) en het Basisnet in werking getreden. Het BEVT vormt de wet- en regelgeving, en de concrete uitwerking volgt in het Basisnet. Met het inwerking treden van het BEVT vervalt de circulaire Risiconormering vervoer gevaarlijke stoffen. Het Basisnet beoogt voor de lange termijn (2020, met uitloop naar 2040) duidelijkheid te bieden over het maximale aantal transporten van, en de bijbehorende maximale risico's die het transport van gevaarlijke stoffen mag veroorzaken. Het Basisnet is onderverdeeld in drie onderdelen: Basisnet Spoor, Basisnet Weg en Basisnet Water. 

Het BEVT en het bijbehorende Basisnet maakt bij het PR onderscheid in bestaande en nieuwe situaties. Voor bestaande situaties geldt een grenswaarde voor het PR van 10-5 per jaar ter plaatse van kwetsbare en beperkt kwetsbare objecten en een streefwaarde van 10-6 per jaar. Voor nieuwe situaties geldt de 10-6 waarde als grenswaarde voor kwetsbare objecten, en als richtwaarde bij beperkt kwetsbare objecten. In het Basisnet Weg en het Basisnet Water zijn veiligheidsafstanden (PR 10-6-contour) opgenomen vanaf het midden van de transportroute. Tevens worden in het Basisnet de plasbrandaandachtsgebieden benoemd voor transportroutes. Hiermee wordt geanticipeerd op de beperkingen voor ruimtelijke ontwikkelingen die samenhangen met deze plasbrandaandachtsgebieden.

Het Basisnet vermeldt dat op een afstand van 200 meter vanaf de rand van het tracé in principe geen beperkingen hoeven te worden gesteld aan het ruimtegebruik.

Voor voorliggend plan zijn specifiek de risico's die van kegelschepen uitgaan van belang. Kegelschepen zijn schepen met een gevaarlijke lading. Voor kegelligplaatsen geldt een te hanteren afstand ten opzichte van andere schepen, woongebieden en recreatiegebieden. Er is daarbij onderscheid tussen 1-kegelschepen, 2-kegelschepen en 3-kegelschepen. 2-kegelschepen vervoeren gevaarlijker stoffen dan 1-kegelschepen, waardoor voor 2-kegelschepen grotere afstanden gelden. Voor 1-kegelschepen geldt een afstand van 10 meter tot een ander schip en 100 meter tot aaneengesloten woongebieden. Voor 2-kegelschepen geldt een afstand van 50 meter van een ander schip en 300 meter van aaneengesloten woongebieden. 3-kegelschepen zijn niet toegestaan in de haven.

Besluit externe veiligheid buisleidingen

Per 1 januari 2011 is het Besluit externe veiligheid buisleidingen in werking getreden. In dat besluit wordt aangesloten bij de risicobenadering uit het Besluit externe veiligheid inrichtingen (Bevi) zodat ook voor buisleidingen normen voor het PR en het GR gelden. Op advies van de minister wordt bij de toetsing van externe veiligheidsrisico's van buisleidingen al enkele jaren rekening gehouden met deze risicobenadering.

Bij het in beeld brengen van de externe veiligheid is onderstaand beoordelingskader gehanteerd.

Tabel 3.8  Beoordelingskader externe veiligheid

aspect	criterium
externe veiligheid	afstand kegelligplaatsen
	beoordeling plaatsgebonden risico
	beoordeling groepsrisico

3.3.5.2 Onderzoek en toetsing

Tuindorp

Referentie situatie

In de omgeving van Tuindorp zijn volgens de provinciale risicokaart enkele risicobronnen met betrekking tot externe veiligheid gelegen, te weten:

• 1. lpg-installatie Service station W. Goris aan de Zwarteweg 1;
• 2. inrichting De Hoop aan de Bijlandseweg 17;
• 3. inrichting Servicestation Lobith aan de Europakade 1.

Tevens zijn in de haven twee ligplaatsen voor 1-kegelschepen aanwezig.

Figuur 3.16 Risicobronnen omgeving Tuindorp

Effectbeschrijving

De effecten van de beoogde ontwikkeling op het aspect externe veiligheid zijn onderzocht in het MER deelrapportage Externe veiligheid. De belangrijkste conclusies worden hieronder weergegeven.

Kegelligplaatsen

Onderdeel van de beoogde ontwikkeling is dat de aanwezige kegelligplaatsen worden verplaatst naar de haven bij Spijk. Dit heeft een positief effect op de externe veiligheidssituatie in de overnachtingshaven bij Tuindorp en de omgeving.

Plaatsgebonden risico

Bij het vaststellen van het plaatsgebonden risico is getoetst of er in de omgeving PR 10-6-risicocontouren overlappen met het plangebied van de te optimaliseren haven Tuindorp. Uit deze toetsing blijkt geen overlap van PR-risico contouren met de haven Tuindorp.

Evenmin is sprake van een mogelijke overschrijding van de voor de vaarweg 'Boven-Rijn' geldende risicoplafonds uit het Basisnet. Voor de binnenvaarweg Boven-Rijn zijn deze risicoplafonds vastgesteld op 0 m. Dit risicoplafond is gelegen op de referentiepunten van de vaarweg welke op hun beurt zijn gelegen op de begrenzingslijnen van de vaarweg. Een toetsing zou dan ook niet leiden tot een overschrijding hiervan nu de aanpassingen niet in de vaarweg zelf en buiten de referentiepunten plaatsvinden.

Groepsrisico

Op grond van het Besluit externe veiligheid transportroutes (artikel 8) moeten voor een ruimtelijk plan, zoals een provinciaal inpassingsplan, dat geheel of gedeeltelijk binnen 200 meter van een transportroute is gelegen, de effecten op het groepsrisico worden beschouwd. De effecten zijn onder andere aanvaardbaar indien het groepsrisico, gelet op de dichtheid van personen niet hoger is dan 0,1 maal de oriëntatiewaarde.

Na realisatie van het referentieontwerp zijn minder personen aanwezig in vergelijking met de referentiesituatie, het aantal overnachtingsplaatsen neemt immers af. Het groepsrisico neemt als gevolg van het referentieontwerp af, of in ieder geval niet met meer dan 10% procent toe, Verder blijkt op basis van de Handleiding risicoanalyse transport dat gelet op het aantal vervoersbewegingen over de vaarweg en de dichtheid van personen dat het groepsrisico zich onder 0,1 maal de oriëntatiewaarde bevindt2. Omdat de personendichtheid bij de ontwikkeling van het referentieontwerp lager is dan in de referentiesituatie en de kegelschepen niet meer aanwezig zijn, geeft dit een positief effect.

Spijk

Referentie situatie

In de omgeving van Spijk zijn volgens de provinciale risicokaart enkele risicobronnen met betrekking tot externe veiligheid gelegen, waaronder:

• 1. buisleiding van de Gasunie Transport Services B.V.;
• 2. inrichting Van Soest/Oppenray aan de Spijksedijk 12;
• 3. inrichting Swanenberg Beheer aan de Vliegenwaard 1.

Figuur 3.17 Risicobronnen omgeving Spijk

Effectbeschrijving

Kegelligplaatsen

In de nieuwe overnachtingshaven bij Spijk wordt ruimte geboden aan ligplaatsen voor kegelschepen. Het gaat hierbij om 9 ligplaatsen met 1 kegel en 1 ligplaats voor schepen met 2 kegels. De ligplaatsen voor kegelschepen worden aan de westzijde van de haven geplaatst. Op figuur 3.18 zijn deze plaatsen en de risicoafstanden weergegeven.

Figuur 3.18 Risicocontour ligplaatsen kegelschepen

Op basis van de inventarisatie van de omgeving blijkt dat de risicocontouren van de kegelschepen voldoen aan de wettelijke eisen. Zoals uit figuur 3.18 blijkt overlappen de risicocontouren niet met nabijgelegen woningen. Er is wel sprake van overlap met een bedrijfshal (beperkt kwetsbaar object), maar dit is toegestaan op grond van het ADN(R) en het Binnenvaartpolitiereglement.

Plaatsgebonden risico

In de omgeving van de nieuw aan te leggen haven Spijk zijn geen risicobronnen aanwezig, waarvan de risicocontour overlapt met de haven, welke wordt aangemerkt als beperkt kwetsbaar object. Van een overschrijding van het plaatsgebonden risico is derhalve geen sprake.

Verder leidt de aanleg van de haven bij Spijk niet tot een versmalling van de vaarweg 'Boven-Rijn' of tot enige toename van vaarverkeer op de vaarweg. Hiermee is er geen sprake van een verandering van de parameters waarvan het PR-risicoplafond afhankelijk is. Er bestaat zodoende geen kans op een mogelijke overschrijding van de PR-plafonds uit het Basisnet ten aanzien van de vaarweg Boven-Rijn.

Groepsrisico

Het GR blijft ruimschoots onder de oriëntatiewaarde. (< 0,1 maal de oriëntatiewaarde). De aanleg van de overnachtingshaven Spijk leidt niet tot een rekenkundige zichtbare verhoging van het groepsrisico.

Fietspad

Met de ontwikkeling van het fietspad wordt geen verblijfsfunctie voor personen mogelijk gemaakt, het gaat hier enkel om passanten. Nader onderzoek en/of een verantwoording van het groepsrisico is niet noodzakelijk.

3.3.5.3 Conclusie

Vanwege het uitplaatsen van de kegelligplaatsen uit de haven Tuindorp ontstaat er een gunstigere externe veiligheidssituatie ten opzichte van de referentiesituatie.

Voor de beoogde haven bij Spijk wordt voldaan aan de wettelijk voorschreven afstanden ten opzichte van omliggende objecten. Geconcludeerd wordt dat het plan voldoet aan het beleid en de normstelling ten aanzien van externe veiligheid. Het aspect externe veiligheid staat de uitvoering van het plan niet in de weg.

3.3.6.1 Toetsingskader

Planologisch relevante leidingen en hoogspanningsverbindingen dienen te worden gewaarborgd. Tevens dient rond dergelijke leidingen rekening te worden gehouden met zones waarbinnen mogelijke beperkingen gelden. Planologisch relevante leidingen zijn leidingen waarin de navolgende producten worden vervoerd:

• gas, olie, olieproducten, chemische producten, vaste stoffen/goederen;
• aardgas met een diameter groter of gelijk aan 18 inch;
• defensiebrandstoffen;
• warmte en afvalwater, ruwwater of halffabrikaat voor de drink- en industriewatervoorziening met een diameter groter of gelijk aan 18 inch.

3.3.6.2 Onderzoek en conclusie

Er zijn geen planologisch relevante buisleidingen, hoogspanningsverbindingen of straalpaden aanwezig. Met eventueel aanwezige overige planologisch gezien niet-relevante leidingen (zoals rioolleidingen, leidingen nutsvoorzieningen, drainageleidingen) in of nabij het plangebied hoeft in het inpassingsplan geen rekening te worden gehouden. Er wordt geconcludeerd dat het aspect kabels en leidingen de uitvoering van het plan niet in de weg staat.

 

3.3.7.1 Toetsingskader

In het kader van een goede ruimtelijke ordening is het van belang dat bij de aanwezigheid van bedrijven in de omgeving van milieugevoelige functies zoals woningen:

• ter plaatse van de woningen een goed woon- en leefmilieu kan worden gegarandeerd;
• rekening wordt gehouden met de bedrijfsvoering en milieuruimte van de betreffende bedrijven.

Voor de reeds aanwezige en beoogde overnachtingshaven is het aspect geluid maatgevend. De beoordelingskaders worden in onderstaande tabel weergegeven.

Tabel 3.9  Beoordelingskader geluid

aspect	criterium
geluidsbelaste bestemmingen en recreatiewoningen	aantal geluidgevoelige bestemmingen > 50 dB(A) in klassen van 5 dB
geluidsbelast oppervlak (op 5 m hoogte)	hectares > 50 dB(A) in klassen van 5 dB
trillingen	aantal geluidsgevoelige bestemmingen in omgeving (50 m van plan)
goede Ruimtelijke Ordening (GRO)	waarden uit het gemeentelijk geluidsbeleid
piekniveaus	LA,max

3.3.7.2 Onderzoek en toetsing

Referentie situatie

In de huidige situatie en de autonome ontwikkeling treedt tijdens het stilliggen aan de ankerplaatsen en het stilliggen in de overnachtingshaven Tuindorp een geluidemissie op die wordt veroorzaakt door generatoren ten behoeve van de stroomvoorziening aan boord van de schepen. In de huidige situatie wordt op twee geluidgevoelige bestemmingen in de omgeving van het plangebied de ambitiewaarde overschreden en bij vijf geluidgevoelige bestemmingen de plafondwaarde. Deze geluidgevoelige bestemmingen liggen allemaal rond de haven bij Tuindorp.

Effectbeschrijving

Voor het in beeld brengen van de geluidseffecten van de optimalisering van de haven en de aanleg van de nieuwe haven zijn modelberekeningen uitgevoerd naar de geluidbelasting van het gebruik van de havens op omliggende woningen. De belangrijkste conclusies uit de deelrapportage worden hieronder weergegeven. Vanwege de cumulerende werking zijn in het geluidsmodel de twee locaties (Tuindorp en Spijk) in één studiegebied opgenomen en gezamenlijk beschouwd.

Geluidsbelaste bestemmingen en geluidsbelast oppervlak

Onderstaande tabel geeft het aantal geluidsbelaste bestemmingen en het geluidsbelast oppervlak weer voor de huidige situatie en de plansituatie. Hierin is het effect van cumulatie meegenomen. Dat wil zeggen dat de bronnen van de overnachtingshaven zijn gecombineerd met de bronnen voor wegverkeer en doorgaande scheepvaart.

Tabel 3.10  Resultaten cumulatie voor de huidige situatie en de plansituatie

situatie		aantal geluidsbelaste bestemmingen	geluidsbelast oppervlak (ha)
Autonoom 2020		324	294.1
Plansituatie 2020		237	329.5
Autonoom 2030		525	330.3
Plansituatie 2030		479	354.9

Uit de tabel blijkt dat het aantal geluidsbelaste bestemmingen afneemt ten opzichte van de huidige situatie. De belangrijkste oorzaak hiervoor is dat in Tuindorp walstroom wordt gerealiseerd, waardoor de schepen geen gebruik meer hoeven te maken van generatoren. De realisatie van de haven in Spijk leidt weliswaar tot een toename in geluidsbelasting, maar deze toename zorgt er niet voor dat op de bestemmingen de ambitiewaarde wordt overschreden. Hierdoor komen er geen geluidsbelaste bestemmingen bij.

Het totaal geluidsbelaste oppervlak neemt wel toe. Dit komt doordat bij Spijk een haven wordt gecreëerd op een plek waar nu geen haven aanwezig is. Bij Tuindorp neemt het geluidsbelast oppervlakte af. Ook hiervoor geldt de realisatie van walstroom als belangrijkste reden.

Door de beoogde ontwikkelingen worden de huidige overschrijdingen teruggebracht en wordt zowel de ambitie- als de plafondwaarde niet meer overschreden. De belangrijkste reden hiervoor is het creëren van walstroom, waardoor het gebruik van generatoren komt te vervallen. Door realisatie van de haven bij Spijk neemt daar de geluidsbelasting op een aantal geluidgevoelige bestemmingen toe, maar dit blijft beneden de ambitiewaarde.

Fietspad

Het aan te leggen fietspad heeft geen gevolgen voor het aspect geluid.

Laagfrequent geluid

Naar aanleiding van het concept toetsingsadvies van de Commissie m.e.r. heeft aanvullend onderzoek plaatsgevonden naar de effecten van laagfrequent geluid. De resultaten daarvan zijn weergegeven in 36. Uit dat onderzoek blijkt dat er geen hinder is te verwachten als gevolg van laagfrequent geluid.

3.3.7.3 Conclusie

Omdat na realisatie van de beoogde ontwikkelingen zowel rondom de haven bij Tuindorp als bij Spijk wordt voldaan aan de ambitiewaarde voor geluid, zal ter plaatse van de omliggende woningen sprake zijn van een aanvaardbaar woon- en leefklimaat. Het aspect geluid staat de beoogde ontwikkeling dan ook niet in de weg.

3.3.8.1 Toetsingskader

In het kader van een goede ruimtelijke ordening wordt bij het opstellen van een ruimtelijk plan uit het oogpunt van de bescherming van de gezondheid van de mens rekening gehouden met de luchtkwaliteit.

Het toetsingskader voor luchtkwaliteit wordt gevormd door hoofdstuk 5, titel 5.2 van de Wet milieubeheer (ook wel Wet luchtkwaliteit genoemd, Wlk). Dit onderdeel van de Wet milieubeheer (Wm) bevat grenswaarden voor zwaveldioxide, stikstofdioxide en stikstofoxiden, fijn stof, lood, koolmonoxide en benzeen. Hierbij zijn vooral de grenswaarden voor stikstofdioxide (jaargemiddelde) en fijn stof (jaar- en daggemiddelde) van belang. De grenswaarden van de laatstgenoemde stoffen zijn in de volgende tabel weergegeven.

Tabel 3.11  Grenswaarden maatgevende stoffen Wm

stof		toetsing van	grenswaarde
stikstofdioxide (NO2)		jaargemiddelde concentratie	40 µg/m³
		uurgemiddelde concentratie	Max. 18 keer p.j. meer dan 200 µg/m³
fijn stof (PM10)		jaargemiddelde concentratie	40 µg/m³
		24-uurgemiddelde concentratie	max. 35 keer p.j. meer dan 50 µg /m³
fijn stof (PM2,5)		jaargemiddelde concentratie	25 µg/m³

Op grond van artikel 5.16 van de Wm kunnen bestuursorganen bevoegdheden die gevolgen kunnen hebben voor de luchtkwaliteit onder andere uitoefenen indien de bevoegdheden/ontwikkelingen niet leiden tot een overschrijding van de grenswaarden of de bevoegdheden/ontwikkelingen niet in betekenende mate bijdragen aan de concentratie in de buitenlucht.

NIBM

In dit Besluit niet in betekenende mate is bepaald in welke gevallen een project vanwege de gevolgen voor de luchtkwaliteit niet aan de grenswaarden hoeft te worden getoetst. Hieronder valt de situatie waarbij het projecteffect kleiner is dan 3% van de jaargemiddelde grenswaarde NO2 en PM10 (= 1,2 µg/m³).

3.3.8.2 Onderzoek en toetsing

De effecten op luchtkwaliteit zijn berekend met het verspreidingsmodel Stacks (Geomilieu versie 3.0) . Daarbij is getoetst op plaatsen in de directe omgeving van de haven waar sprake is van langdurig blootstelling, zoals nabijgelegen woningen en op locaties langs de haven. De belangrijkste conclusies zijn hieronder opgenomen.

Referentie situatie

Tuindorp

In de huidige situatie (rekenjaar 2014) liggen de concentratieniveaus van luchtverontreinigende stoffen in de nabije omgeving van de bestaande overnachtingshaven Tuindorp beneden de grenswaarden. De maximale concentratieniveaus ter hoogte van de rekenpunten zijn weergegeven in tabel 3.12.

Tabel 3.12 Rekenresultaten huidige situatie locatie Tuindorp (µg/m³)

		haven	woningen
NO2		19,1	19,6
PM10		21,3	21,4
PM2,5		14,3	14,4

In de autonome ontwikkeling in 2020 liggen de concentratieniveaus van luchtverontreinigende stoffen in de nabije omgeving van de overnachtingshaven Tuindorp ook beneden de grenswaarden. De maximale concentratieniveaus ter hoogte van de rekenpunten zijn weergegeven in tabel 3.13 In deze tabel zijn eveneens de concentratiebijdragen van de bestaande haven weergegeven.

Tabel 3.13 Rekenresultaten autonome ontwikkeling locatie Tuindorp 2020 (µg/m³)

				maximale totale concentratie	maximale concentratiebijdrage bestaande haven
				haven	woningen	haven	woningen
NO2				15,6	16,3	1,2	1,2
PM10				20,1	20,2	0,0	0,0
PM2,5				12,5	12,7	0,0	0,0

Gezien de dalende trend in de achtergrondconcentraties, door het toepassen van schonere technieken in voertuigen en in de industrie, zijn naar verwachting de achtergrondconcentraties in het jaar 2030 lager dan in het jaar 2020. Op basis van de berekende concentraties in 2020 is het daarom aannemelijk dat ook in 2030 geen sprake is van overschrijdingen van de grenswaarden.

Spijk

In de huidige situatie liggen de concentratieniveaus in de nabije omgeving van de planlocatie voor overnachtingshaven Spijk beneden de grenswaarden. De maximale concentratieniveaus zijn weergegeven in tabel 3.14.

Tabel 3.14 Rekenresultaten huidige situatie (µg/m³)

		haven	woningen
NO2		17,7	17,7
PM10		21,7	21,7
PM2,5		14,6	14,6

In de autonome ontwikkeling in 2020 liggen de concentratieniveaus in de nabije omgeving van de planlocatie voor overnachtingshaven Spijk ook beneden de grenswaarden. De maximale concentratieniveaus ter hoogte van de rekenpunten zijn weergegeven in tabel 3.15. De concentratiebijdragen van de bestaande haven Tuindorp is ter hoogte van toetsingslocaties in Spijk gelijk aan 0,0 µg/m³ voor zowel NO2, PM10 als PM2,5.

Tabel 3.15 Rekenresultaten autonome ontwikkeling 2020 (µg/m³)

				maximale totale concentratie	maximale concentratiebijdrage bestaande haven
				haven	woningen	haven	woningen
NO2				14,1	14,1	0,0	0,0
PM10				20,3	20,3	0,0	0,0
PM2,5				12,7	12,7	0,0	0,0

Gezien de dalende trend in de achtergrondconcentraties, door het toepassen van schonere technieken in voertuigen en in de industrie, zijn naar verwachting de achtergrondconcentraties in het jaar 2030 lager dan in het jaar 2020. Op basis van de berekende concentraties in 2020 wordt daarom verondersteld dat ook in 2030 geen sprake is van overschrijdingen van de grenswaarden.

Plansituatie

Tuindorp

De berekende maximale concentratiebijdragen langs de haven en ter hoogte van de nabijgelegen woningen van de overnachtinghaven Tuindorp na uitvoering van de beoogde optimalisatie zijn weergegeven in tabel 3.16.

Tabel 3.16 Maximale concentratiebijdragen overnachtingshaven Tuindorp (µg/m³), 2020

locatie							tijd	concentratiebijdrage NO2	concentratiebijdrage PM10	concentratiebijdrage PM2,5
								woningen	haven	woningen	haven	woningen	haven
Tuindorp							autonoom	1,2	1,2	0,0	0,0	0,0	0,0
							optimalisering	0,6	0,6	0,0	0,0	0,0	0,0

Ter hoogte van de toetsingslocaties bij Tuindorp is sprake van een concentratie-afname van 0,6 µg/m³ voor NO2 ten opzichte van de autonome ontwikkeling. Dit wordt veroorzaakt door het gebruik van walstroom in plaats van generatoren. Voor de optimalisatie van de haven geldt dat er geen sprake is van een toe- of afname in de concentratie PM10 en PM2,5. De beoogde ontwikkeling draagt dan ook niet in betekenende mate bij aan de concentraties luchtverontreinigende stoffen.

Spijk

De berekende maximale concentratiebijdragen langs de haven en ter hoogte van de nabijgelegen woningen van de overnachtingshavens Spijk zijn weergegeven in tabel 3.17.

Tabel 3.17 Maximale concentratiebijdragen overnachtingshaven Spijk (µg/m³), 2020

locatie							tijd	concentratiebijdrage NO2	concentratiebijdrage PM10	concentratiebijdrage PM2,5
								woningen	haven	woningen	haven	woningen	haven
Spijk							autonoom	0,0	0,0	0,0	0,0	0,0	0,0
							haven	1,0	1,1	0,0	0,0	0,0	0,0

Ter hoogte van de toetsingslocaties bij Spijk is door de realisatie van een overnachtingshaven in Spijk sprake van een maximale concentratie toename van 1,1 µg/m³ voor NO2 ten opzichte van de autonome ontwikkeling. De toename in concentratie NO2 ten opzichte van de autonome ontwikkeling is kleiner dan 1,2 µg/m³. Er is daarnaast geen sprake van een toe- of afname in concentratie PM10 en PM2,5. De beoogde ontwikkeling zorgt dan ook niet voor een in betekenende mate toename in de concentraties luchtverontreinigende stoffen.

Fietspad

Het aan te leggen fietspad heeft geen gevolgen voor de luchtkwaliteit.

3.3.8.3 Conclusie

Het effect van zowel de optimalisatie van de reeds aanwezige haven als de realisatie van de nieuwe haven op de concentraties luchtverontreinigende stoffen is niet in betekenende mate. Er wordt geconcludeerd dat het aspect luchtkwaliteit de uitvoering van het plan niet in de weg staat. Uit het oogpunt van luchtkwaliteit is sprake van een aanvaardbaar woon- en leefmilieu in de omgeving van de reeds aanwezige en beoogde haven.

3.3.9.1 Toetsingskader

Op grond van het Besluit ruimtelijke ordening (Bro) dient in verband met de uitvoerbaarheid van een plan rekening te worden gehouden met de bodemgesteldheid in het plangebied.

Met de inwerkingtreding van de Waterwet vallen waterbodems niet langer onder de Wet bodembescherming. Het omgaan met waterbodemverontreinigingen is een onderdeel van de Waterwet. De Waterwet beschouwt de waterbodem als een integraal onderdeel van het watersysteem en is van toepassing op het beheer van de bodem en oevers van oppervlaktewaterlichamen (de waterbodem). Het begrip 'saneren' uit de Wet bodembescherming komt in de Waterwet als zodanig te vervallen, ook voor die gevallen waarbij wel sprake is van de milieuhygiënische reden (risico's, ernst en spoedeisend) om de waterbodem te ontgraven of te baggeren. In deze gevallen wordt in de Waterwet gesproken over kwaliteitsbaggeren.

De bescherming van de milieuhygiënische kwaliteit van de waterbodem staat niet langer centraal bij ingrepen in de waterbodem, maar is één van de doelstellingen van waterbeheer. Dit brengt veranderingen voor de aanpak van verontreinigde waterbodems met zich mee. Een verontreinigde waterbodem wordt niet langer beoordeeld en aangepakt via een gevalsdefinitie en een beoordeling van ernst en spoedeisendheid, maar in het bredere kader van verbeteren van de functie en de gebiedskwaliteit. De beoogde functie en het gebruik van het waterlichaam zijn van belang bij de beoordeling van de waterkwaliteit.

3.3.9.2 Onderzoek en toetsing

Tuindorp

Referentie situatie

De kwaliteit van de waterbodem in de overnachtingshaven Tuindorp varieert van klasse B tot nooit toepasbaar. De dikte van deze laag is circa 2 meter. Hieronder varieert de kwaliteit van A tot B. Bij het meest recente bodemonderzoek in 2009 is het zuidelijke deel van de overnachtingshaven onderzocht. Op basis van expert judgement wordt aangenomen dat de kwaliteit voor het noordelijke deel vergelijkbaar is, waarbij in dit deel meer nooit toepasbare specie is te verwachten. Dit wordt veroorzaakt door de ophoping van specie langs de randen.

Tabel 3.18 Waterbodemkwaliteit Tuindorp

Traject (in m NAP)		Bodemopbouw	Kwaliteit waterbodem
+7 - +2		klei/zand	niet toepasbaar/klasse B
<+2		zand	klasse A/B

Effectbeschrijving

Ter plaatse van de locatie Tuindorp is reeds sprake van de functie overnachtingshaven. Met voorliggend plan wordt de haven geoptimaliseerd. De aanwezige functie verandert hierdoor niet. Er vindt dus geen feitelijke functieverandering plaats waarbij rekening moet worden gehouden met de bodemkwaliteit ter plaatse.

In het kader van de modernisering van de overnachtingshaven is wel het effect van de beoogde optimalisering van de haven beoordeeld. De belangrijkste conclusies zijn hieronder opgenomen.

Voor het optimaliseren van de haven wordt de haven uitgediept. De haven wordt op een diepte gebracht die geschikt is voor een levensduur van 50 jaar . De ingrepen die hiermee gemoeid zijn, zijn van invloed op het aspect bodem. Als gevolg van het uitdiepen van de haven wordt de niet toepasbare specie (grotendeels) verwijderd en afgevoerd. De onderliggende waterbodem is van betere kwaliteit (klasse A en B). Hierdoor zal als gevolg van het onderhoudsbaggeren de kwaliteit van de waterbodem verbeteren.

Spijk

Referentie situatie

Op basis van het vooronderzoek en de grondstromenvisie van CSO en het grondstromenplan van DIBEC is de huidige situatie van de waterbodemkwaliteit ter plaatse van de beoogde haven bij Spijk geschetst (zie tabel 3.19). De indeling in de deelgebieden is opgenomen in figuur 3.19. Voor het aspect bodemkwaliteit zijn met name de waterplas/stort en de strang van belang, omdat daar verontreinigde waterbodem aanwezig is.

Uiterwaard

De uiterwaard overstroomt regelmatig wat zijn weerslag heeft op de milieuhygiënische kwaliteit van de bodem in gebied. De bovenste meter is overwegend klasse B. Daaronder is reeds een kwaliteitsverbetering te zien resulterend in klasse A of vrij toepasbaar.

Het centrum van de uiterwaard, het gebied tussen de zomerkade en de toegangsweg naar de Beijenwaard 2 is in de twintigste eeuw ingedijkt. Daarna is het waarschijnlijk niet meer overstroomd. Het feit dat het gebied vanaf het moment van indijken niet meer is overstroomd is goed terug te zien in de milieuhygiënische kwaliteit van de bodem. De bovenste 3 meter minus maaiveld (maaiveld= gemiddeld NAP +14 meter) bestaat overwegend uit schone grond en ook in de ondergrond vanaf NAP +9 meter wordt alleen nog schone grond aangetroffen.

Waterplas (voormalige stortlocatie)

Dit deel bestaat uit de omgeving van de waterplas (de voormalige stortlocatie), de voormalige inham en een voormalige tichelput in het noordwestelijk deel van het onderzoeksgebied.

De contouren van de voormalige stortlocatie komen globaal overeen met de contouren van de waterplas in zijn voormalige omvang na de tweede wereldoorlog. De vooraf verwachte maximale diepte van het stortmateriaal tot NAP +2 meter is, in de onderzoeken die in het verleden zijn uitgevoerd in de plas, bevestigd. Buiten de plas is puinhoudende grond aangetroffen vanaf maaiveld tot NAP +7 meter. In de plas is met name vanaf NAP +4,5 tot +2 meter bodemvreemd materiaal aangetroffen. Het stortmateriaal en de sliblaag in de plas zijn niet toepasbaar. Buiten de plas wordt onder het stortlichaam vrij toepasbaar materiaal aangetroffen tot de maximaal onderzochte diepte van NAP +3,5 meter. In de plas is de aangetroffen veenlaag op een diepte van circa NAP +2 meter als schoon materiaal geclassificeerd en kan als onderkant van het stort gezien worden.

Beijenwaard 2

In dit deelgebied is vanaf circa 1900 bebouwing aanwezig geweest. De verschillende sloop- en opbouw werkzaamheden hebben de nodige sporen achtergelaten. De bodem ter plaatse van dit deel bestaat overwegend uit een uiterst tot sterk baksteenhoudend zand. Het materiaal is handmatig niet te doorboren en is ook machinaal moeizaam te doorboren. De verwachting is dat dit deel grotendeels is opgehoogd met grof gebroken baksteenpuin, vermoedelijk de restanten van de ter plaatse gesitueerde steenfabrieken. Vanaf de diepte van NAP +14 tot +13 meter (ter hoogte van het omliggend maaiveld) wordt schone grond aangetroffen.

Strang

De milieuhygiënische kwaliteit van de bodem in de strang bestaat in de eerste 1 à 2 meter uit niet toepasbare materiaal waarop een dunne laag vrij toepasbaar materiaal is afgezet. Onder de niet toepasbare laag wordt klasse A materiaal aangetroffen en vanaf NAP +7 meter wordt schoon zand aangetroffen.

Kribvakken

De kribvakken bestaan uit de natte waterbodem in de rivier en de hoger gelegen droge bodem welke de verbinding vormt met het de achterliggende uiterwaard. De bodemopbouw en de milieuhygiënische kwaliteit van de waterbodem is sterk heterogeen en varieert van klasse A tot B.

Tabel 3.19 Waterbodemkwaliteit Spijk

traject (in meter NAP)					bodemopbouw	kwaliteit waterbodem
Uiterwaard Beijenwaard (28 ha)
+13,1 - +12,1					roofgrond / klei	klasse B
+12,1 - +9,6					klei / zand	klasse A
< +9,6					zand	vrij toepasbaar
Waterplas / stort (2 ha)
buiten de plas +13,1 - +7					klei / zand	niet toepasbaar - puinhoudend
< +7					zand	vrij toepasbaar
binnen de plas +6,5 - +4,5					slib	niet toepasbaar
+4,5 - +2					klei / zand	niet toepasbaar - puinhoudend
Beijenwaard 2 (1,4 ha)
+17 - +14					ophooglaag (baksteenhoudend)	puin
+14,1 - +12,1					klei / zand	klasse B
+12,1 - +9,6					klei / zand	klasse A
< +9,6					zand	vrij toepasbaar
Strang (3,5 ha)
+10 - +9,8					zand	vrij toepasbaar
+9,8 - +8,8					slib	niet toepasbaar
+8,8 - +7,8					zand	klasse A
< +7,8					zand	vrij toepasbaar
Kribvakken (7 ha droog en 4 ha nat)
+5 - +3					zand/slib	klasse B

Figuur 3.19  Plangebied Spijk

Effectbeschrijving

In het kader van de aanleg van de overnachtingshaven is het effect van de beoogde haven op de aanwezige bodemkwaliteit beoordeeld. De belangrijkste conclusies zijn hieronder opgenomen.

Door aanleg van de haven wordt een groot deel van de aanwezige grond ontgraven. Ook de aanwezige vuilstort en de strang worden ontgraven. Door deze ontgraving neemt het volume verontreinigingen boven de interventiewaarde in het plangebied aanzienlijk af. Door de afname van de verontreinigde grond is het effect van de beoogde ontwikkeling op de bodemkwaliteit positief.

Fietspad

Het fietspad leidt niet tot grondgebruik dat gevoelig is voor de bodemgesteldheid. Tevens geldt dat de nieuwe functie niet van invloed is op de bodemgesteldheid. Naar aanleiding hiervan is nader bodemonderzoek voor het fietspad niet nodig en bestaan er op dit punt geen belemmeringen voor de uitvoering van het plan.

3.3.9.3 Conclusie

De bodemkwaliteit ter plaatse van het plangebied is voldoende voor de beoogde ontwikkeling. Het uitdiepen van de haven bij Tuindorp is niet van invloed op de bodemkwaliteit ter plaatsen. Het ontgraven van de haven bij Spijk heeft een positief effect op de bodemkwaliteit ter plaatse omdat de aanwezige vuilstort wordt verwijderd. Er wordt geconcludeerd dat het aspect bodem de uitvoering van het plan niet in de weg staat.

3.3.10.1 Toetsingskader

Monumentenwet 1988 (1988/ herzien 2007) (inclusief Wet op de archeologische monumentenzorg)

In de Monumentenwet 1988 is de bescherming van beschermde monumenten, kerkelijke monumenten, stad- en dorpsgezichten en archeologische monumenten geregeld. Op 1 september 2007 is de Wet op de archeologische monumentenzorg in werking getreden. De wet is gericht op de implementatie in de Monumentenwet 1988 van het Europese verdrag inzake de bescherming van het archeologisch erfgoed, tot stand gekomen op 16 januari 1992 te Valletta, Malta. De wet en het besluit op de ruimtelijke ordening bevatten de opdracht om in het kader van een goede ruimtelijke ordening bij de besluitvorming over de ruimtelijke inrichting rekening te houden met (mogelijk) aanwezige archeologische waarden.

Besluit ruimtelijke ordening (2012)

Hierin is opgenomen dat gemeenten bij het maken van bestemmingsplannen rekening moeten houden met cultuurhistorische (incl. archeologische) waarden. Deze verplichting geldt naar analogie ook voor provincies bij het vaststellen van inpassingsplannen.

Besluit algemene regels ruimtelijke ordening (Rijk, 2012)

Een aantal van de nationale belangen uit de Structuurvisie Infrastructuur en Ruimte (SVIR) wordt juridisch geborgd via het Besluit algemene regels ruimtelijke ordening (Barro), zoals de bescherming van het Nederlandse Werelderfgoed.

De Limes ligt langs de toenmalige loop van de Rijn met archeologische overblijfselen uit de periode 0 tot 400 na Chr. Tuindorp maakt deel uit van de Limes.

Uitwerking van deze wet- en regelgeving in beleid vindt plaats op provinciaal en gemeentelijk niveau.

In tabel 3.20 is het beoordelingskader voor landschap, cultuurhistorie en archeologie

weergegeven.

Tabel 3.20 Beoordelingskader landschap, cultuurhistorie en archeologie

thema			aspect	criterium
landschap, cultuurhistorie en archeologie			landschap	invloed op waardevolle landschappelijke elementen, lijnen of gebieden
				invloed op ruimtelijk-visuele kenmerken
				invloed op aardkundige waarden
			cultuurhistorie	invloed op waardevolle historisch geografische elementen, lijnen of gebieden
				invloed op waardevolle historisch-bouwkundige elementen
			archeologie	invloed op archeologische (verwachtings)waarden

3.3.10.2 Onderzoek en toetsing landschap

Tuindorp

Referentie situatie

De locatie Tuindorp maakt deel uit van een gebied dat een hoge landschappelijke waarde heeft, het nationaal landschap Gelderse poort. De aanwezigheid van de vluchthaven is een direct gevolg van de grindafgraving die hier heeft plaatsgevonden, welke kenmerkend is voor het rivierengebied. De grootschalige afgravingen zijn echter geen onderdeel van de kernkwaliteiten van het nationaal landschap.

Het plangebied behoort tot de Limes, welke op de voorlopige lijst werelderfgoed is opgenomen. Het heeft een hoge statuswaarde. In en om het plangebied zijn er echter geen kernkwaliteiten van de Limes aanwezig.

De Bijlandseweg omringt een deel van het plangebied, en is als zodanig een landschappelijke structuur, hetzelfde geldt voor de Bovenrijn. Binnen het plangebied Tuindorp zijn geen belangrijke landschappelijke elementen, lijnen of gebieden aanwezig.

Bij Tuindorp is er een groot contrast vanwege de grote schaal van de overnachtingshaven en het kleinschalige dorp achter de dijk. Het plangebied oogt, ondanks de aanwezige kranen, steigers en grote schepen, relatief natuurlijk vanwege de grote waterpartij en het gras op de dijktaluds. Er is een goede beleving van de bedrijvigheid in de haven en in de rivier mogelijk via de zichtlijnen vanaf de hogere weg. Met name vanwege deze zichtlijnen en de groene uitstraling is de belevingswaarde middelhoog. Voor het overige gelden geen noemenswaardige kwaliteiten (fysiek of inhoudelijk).

Binnen het plangebied zijn geen aardkundige waarden meer aanwezig. Deze zijn verdwenen met de grootschalige klei- en grindwinning in de 20e-eeuw.

Effectbeschrijving

De radarpost kan het zicht op de rivier kan beperken. Dit effect is naar verwachting zeer lokaal. De parkeerplaatsen kunnen zorgen voor meer verhard oppervlak en dus voor een minder groene uitstraling, maar deze oppervlakte is zeer gering. De effecten zijn naar verwachting lokaal en beperkt.

Op de overige criteria binnen het aspect landschap hebben heeft het referentieontwerp voor Tuindorp geen effect, omdat ter plaatse van het plangebied geen waardevolle landschappelijke elementen, lijnen of gebieden aanwezig zijn. Ook is in het gebied geen sprake van bijzondere aardkundige waarden.

Spijk

Referentie situatie

Het plangebied maakt deel uit van het Nationaal landschap Gelderse poort, welk gebied een hoge landschappelijke waarde heeft. In het landschap zijn de verschillende landschappelijke elementen als oeverwallen, strangen, kribben, kaden en dijken goed waarneembaar. Het is herkenbaar als een typisch Nederlands uiterwaardenlandschap. Het heeft daarmee een hoge belevingswaarde. Daarnaast heeft het met name een hoge inhoudelijke kwaliteit: samenhang tussen de verschillende elementen, kenmerkend voor een uiterwaard, de ontstaansgeschiedenis is nog afleesbaar aan de verschillende elementen in het landschap, bovendien is het gebied zeldzaam omdat dit een relatief laat buitengedijkt gebied betreft. De gaafheid van het gebied (fysieke kwaliteit) is middelhoog.

De ruimtelijk-visuele kenmerken hebben een hoge belevingswaarde, vanwege de afwisselendheid, de waarneembaarheid en de herkenbaarheid van de aanwezige elementen. Met name hier bij het plangebied is er een goed uitzicht over de noord- en zuidzijde van de rivier en is er een groene uitstraling van het geheel. De inhoudelijke kwaliteit is middelhoog, ondermeer vanwege de zichtlijn met de kerk op de Eltense berg (oriëntatie). De fysische kwaliteit is middelhoog, aangezien bij de afgravingen voor de kleiwinning in het plangebied ruimtelijk-visuele kenmerken verloren zijn gegaan, zoals kaden en hagen. Voor wat betreft de ruimtelijk-visuele kenmerken heeft het plangebied een middelhoge waarde.

Het plangebied ligt op prehistorische beddingafzettingen van de Herwense stroomgordel, deze afzettingen bevinden zich onder de huidige rivierkleiafzettingen. In het plangebied ligt ten zuiden van de strang een oeverwal. Ook de huidige bebouwing ligt op een vroegere oeverwal die later opgehoogd is. De oeverwal en strang hebben een hoge belevingswaarde. De fysieke kwaliteit is middelhoog, omdat de strang aan het verlanden is. De oeverwallen zijn niet zeldzaam in het rivierengebied, maar zijn goed zichtbare vormen van aardkundige processen en daarom wel waardevol, net zoals de strang. De inhoudelijke kwaliteit is daarmee middelhoog. De strang en oeverwal hebben een middelhoge aardkundige waarde en maken onderdeel uit van de kernkwaliteit 'gave gradiënten van kom-oever-uiterwaard-rivier en dynamiek van de rivieren'.

Effectbeschrijving

Verschillende kernkwaliteiten van het nationaal landschap de Gelderse Poort worden aangetast. De kenmerkende zomerdam, de kaden, kribben, de strang en oeverwallen vallen binnen het ruimtebeslag van de overnachtingshaven en zullen verdwijnen. De kenmerkende samenhang en de herinneringen aan de ontstaansgeschiedenis van de uiterwaard zullen verdwijnen, evenals de hoge belevingswaarde. Door realisatie van de overnachtingshaven op de locatie Spijk blijft het plangebied open en goed te overzien. Het plangebied wordt grootschaliger door het verdwijnen van de kaden en beplanting in het landschap. Daarnaast zal het agrarisch landschap verdwijnen door het graven van de haven. Er wordt gestreefd om de groenheid van het gebied te behouden door de taluds (deels) een groene uitstraling te geven. Het waardevolle en kenmerkende zicht op de rivier zal deels verdwijnen, aangezien de oostelijke dwarsdam NAP +16 m hoog wordt en andere dammen NAP 13-16 m hoog. Dit is circa 1-4 m hoger dan het huidige maaiveld.

Ook zal door het verdwijnen van de strang en de oeverwal de aardkundige waarde van de uiterwaard en een van de kernkwaliteiten van de Gelderse Poort worden aangetast.

De hierboven omschreven en onderbouwde aantasting van landschappelijke waarden is aanvaardbaar te achten, gelet op de grote maatschappelijke belangen voor het optimaal en veilig gebruik van de hoofdvaarwegen, verbonden met de aanleg van de overnachtingshaven. De locatiekeuze heeft plaatsgevonden op basis van een zorgvuldige afweging van alternatieven (procedure MIRT 3, Meerjarenprogramma Infrastructuur, Ruimte en Transport), waarbij met de keuze voor modernisering van de bestaande vluchthaven (locatie Tolkamer) in combinatie met een nieuwe haven op locatie Spijk (buitendijks) de aantasting van het landschap zoveel mogelijk wordt beperkt.

Fietspad

Het beoogde fietspad heeft een minimaal effect op landschap. De kruin van de dijk wordt plaatselijk iets verbreed, maar dat doet geen afbreuk aan de dijk als element in het landschap.

3.3.10.3 Onderzoek en toetsing cultuurhistorie

Tuindorp

Referentie situatie

Op de locatie Tuindorp zijn geen historisch-geografische waarden meer aanwezig. Ook grenzen deze niet aan het plangebied. Tevens zijn geen historisch-bouwkundige waarden meer aanwezig. Direct naast het plangebied ligt het gemeentelijk beschermde dorpsgezicht Tuindorp, het arbeidersdorp voor de nabije scheepsbouwer, dat in de jaren 1920 is gebouwd. In toelichting op de aanwijzing wordt aangegeven dat de oorspronkelijke ligging van Tuindorp goed bewaard is gebleven en niet weggedrukt is door recentere woningbouw. De besloten uitstraling en sfeer van de wijk is typerend voor tuindorpen. De huidige ruimtelijke karakteristiek, samenhang in de stedenbouwkundige structuur en de architectuur van de woningen zijn beschermingswaardig. Tuindorp Tolkamer is in dat opzicht bijzonder voor de gemeente en een illustratief voorbeeld van de industriële initiatieven op gebied van de sociale woningbouw gedurende het eerste kwart van de 20ste eeuw. Het heeft daarom een hoge belevingswaarde en inhoudelijke kwaliteit.

Effectbeschrijving

De modernisering van haven Tuindorp is niet van invloed op het aspect cultuurhistorie. Waardevolle historisch geografische elementen, lijnen of gebieden ontbreken ter plaatse van het plangebied. Evenmin zijn de ingrepen van invloed op waardevolle historisch-bouwkundige elementen of het gemeentelijk beschermd dorpsgezicht.

Spijk

Referentie situatie

Het oudste nog aanwezige (bovengrondse) cultuurhistorische element in het plangebied is de Ameidsedam, de huidige toegangsweg tot de bebouwing. Deze voormalige zomerdam loopt naar het noorden door tot ver voorbij de Spijksedijk en dateert van 1741. Mogelijk is de huidige vorm nog authentiek. De dam heeft een hoge belevingswaarde, vermoedelijk een hoge gaafheid (fysieke kwaliteit) en een hoge inhoudelijke kwaliteit vanwege de samenhang met het noordelijke deel van de Ameidsedam, de samenhang met de bandijk en de representativiteit voor de strijd tegen het water. Het heeft een hoge historisch-geografische waarde.

Aansluitend op het plangebied ligt de Spijksedijk met de Spijkse overlaat. De ligging van de dijk is nog authentiek, de dijk is wel versterkt en de overlaat is opgehoogd. De Spijksedijk diende tevens als inundatiedijk voor de IJssellinie. Het inundatieveld lag ten noorden van de dijk. Evenals de dam heeft de dijk een hoge historisch-geografische waarde, ondanks de lagere fysieke kwaliteit.

De bebouwing in het plangebied ligt op het overgebleven steenfabriekterrein. Het fabrieksterrein is midden vorige eeuw geschikt gemaakt voor agrarisch gebruik. Een steenfabriekswoning is blijven staan, maar deze heeft geen bijzondere (status)waarde. Het terrein is van lage historisch-bouwkundige waarde.

Effectbeschrijving

Door de realisatie van de overnachtingshaven bij Spijk verdwijnt de historische Ameidsedam

Er zijn geen waardevolle historisch-bouwkundige elementen binnen het plangebied. Ook buiten het plangebied worden geen monumenten of dorpsgezichten aangetast door het plan.

Het verlies van de cultuurhistorische waarde zoals hiervoor is beschreven en onderbouwd, is aanvaardbaar te achten gelet op de maatschappelijke belangen verbonden met de aanleg van de overnachtingshaven.

Fietspad

Door de aanleg van het fietspad verdwijnen geen waardevolle historisch-bouwkundige elementen.

3.3.10.4 Onderzoek en toetsing archeologie

Tuindorp

Referentie situatie

De locatie Tuindorp is tot een grote diepte beneden het oorspronkelijke maaiveld verstoord door de klei- en grindwinning. Binnen het plangebied kunnen in de waterbodem verspoelde of vergraven archeologische resten aanwezig zijn, met name resten uit de Romeinse tijd die te relateren zijn aan de Limes in het algemeen en aan het nabijgelegen verspoelde castellum in de Bijland in het bijzonder.

Effectbeschrijving

Door het baggeren kunnen mogelijk nog verspoelde of verplaatste archeologische resten in de waterbodem omhoog gehaald worden. Daarom zullen baggerwerkzaamheden archeologisch begeleid worden.

Spijk

Referentie situatie

In het kader van het MER is een verkennend archeologisch booronderzoek en aanvullende inventarisatie van historisch kaartmateriaal uitgevoerd. Deze onderzoeken hebben geleid tot een goed inzicht in de bodemopbouw, de aanwezige verstoringen en potentie voor archeologische resten. In een deel van het plangebied is door natuurlijke processen (dijkdoorbraken) en menselijk handelen (voornamelijk baksteenindustrie) de ondergrond verstoord tot onder het archeologisch relevante niveau (gebieden 17 en 18 in figuur 3.20).

Figuur 3.20  Omschrijvingenkaart verkennend booronderzoek

In andere delen lijkt de natuurlijke ondergrond (grotendeels) intact en afgedekt met een pakket overslag- en uiterwaarddek. De aanwezigheid van deze dekken hebben de dieper gelegen archeologisch relevante lagen beschermd tegen bioturbatie en menselijk handelen als ploegen. De ligging van de archeologisch relevante niveaus boven de (gemiddelde) grondwaterspiegel betekent dat organische resten niet of slecht geconserveerd zijn.

In het gebied westelijk en oostelijk van de Ameidsedam (gebieden 1-5) is de kans het grootst op het aantreffen van resten uit de late middeleeuwen en/of nieuwe tijd. Hierbij dient specifiek te worden gedacht aan resten van de circumvallatielinie voor de herovering van de Schenkenschans (1635/1636), maar ook resten uit de Tweede Wereldoorlog (gebieden 1-16). Hoewel het booronderzoek geen aanwijzingen heeft opgeleverd, is de kans op het aantreffen van vindplaatsen in de vorm van nederzettingsterreinen uit de middeleeuwen en/of nieuwe tijd (tot circa 1740 en WOII) niet uit te sluiten.

Effectbeschrijving

Door het ruimtebeslag van het referentieontwerp worden vrijwel alle gebieden met een archeologische verwachting geraakt. Het is daarom nodig om nader onderzoek uit te voeren:

• In gebieden 1, 2 en 3 (zie figuur 3.20) in het plangebied Spijk is een gerede kans op de aanwezigheid van opgevulde grachten en restanten van bijbehorende wallen van de circumvallatielinie voor de inname van de Schenkenschans in 1635/1636. Hier wordt een proefsleuvenonderzoek uitgevoerd. Afhankelijk van de resultaten al daar wordt dit vervolgens al dan niet aanbevolen voor gebied 4 en 5.
• De Ameidsedam (gebied 4) is een cultuurhistorisch object, waar, bij doorsnijding, interessante informatie kan vrijkomen voor de kennis van dijkbouw in de 18e eeuw. Hier zullen twee coupures worden gedocumenteerd.
• In het hele gebied, met uitzondering van gebieden 17 en 18, zijn diverse elementen uit de Tweede Wereldoorlog aanwezig of worden deze verwacht. Het is verplicht gesteld om graafwerkzaamheden naar Niet Gesprongen Explosieven archeologisch te laten begeleiden. In aanvulling hierop heeft de gemeente besloten dat hier ook proefsleuvenonderzoek nodig is.
• In het plangebied zou mogelijk een vliegtuigwrak (Halifax III) aanwezig zijn, alhoewel de kans groot is dat de juiste locatie zich buiten het plangebied bevindt. Indien nodig, dan zal de Koninklijke Luchtmacht een bergingsoperatie starten.

De archeologische verwachtingswaarden zijn in dit inpassingsplan beschermd via de dubbelbestemming 'Waarde - Archeologie'. Dit betreft het hele plangebied, met uitzondering van gebieden 17 en 18. Op deze wijze wordt het doorlopen van het proces van archeologische monumentenzorg geborgd en kunnen eventuele archeologische resten en sporen gedocumenteerd worden en eventueel ex situ behouden.

Fietspad

Ook voor het fietspad geldt dat een archeologische dubbelbestemming wordt opgenomen. Hiermee is geborgd dat onderzoek noodzakelijk is, indien de werkzaamheden kunnen leiden tot verstoring van archeologische waarden.

3.3.10.5 Conclusie

De gevolgen van het project op landschap, cultuurhistorie en archeologie zijn onderzocht en omschreven. Voor de locatie Tuindorp geldt dat deze effecten nauwelijks aanwezig zijn. Voor de locatie Spijk geldt dat door de aanleg van de overnachtingshaven sprake zal zijn van verlies aan landschappelijke en cultuurhistorische waarden. De maatschappelijke belangen verbonden aan de aanleg van de overnachtingshaven maken dit echter aanvaardbaar. Hierbij is van belang dat de locatiekeuze en inrichting volgens een zorgvuldig proces tot stand is gekomen, waarbij de landschappelijke en cultuurhistorische belangen zijn onderzocht en afgewogen. Voor archeologie zal het proces van archeologische monumentenzorg geborgd worden door middel van de dubbelbestemming.